De zin van het leven
Gesprekken over de essentie van ons bestaan
Fokke Obbema

Dit boek is ontstaan n.a.v. een artikel in de Volkskrant waarin de auteur verslag deed van een ingrijpende gebeurtenis in zijn leven. Hij kreeg een hartstilstand en vertelt in het artikel openhartig over zijn ervaringen. Daar kwamen veel reacties op en dit alles was voor hem de aanleiding om met 40 uiteenlopende mensen in gesprek te gaan. Deze gesprekken zijn in dit boek opgenomen.

Steeds stelt Obbema min of meer dezelfde vragen: wat is de zin of betekenis van je leven, hoe ga je er mee om, zijn er gebeurtenissen waardoor dit is veranderd, speelt religie een rol in je leven, hoe kijk je aan tegen de eindigheid van het leven?
De schrijver weet goede vragen te stellen en de antwoorden zijn bondig, ter zake en helder geformuleerd. Het boek laat zich daardoor uitermate goed lezen en geeft de lezer veel stof tot nadenken.

Iedere persoon wordt eerst kort getypeerd door een levensbeschrijving met vermelding van werkzaamheden en belangrijke gebeurtenissen in zijn of haar leven. Een aantal personen is ernstig ziek; één is zelfs overleden wanneer dit boek uitkomt.
Aardig is ook de ‘leestip’ waarmee ieder gesprek besluit: de geïnterviewde noemt een boek dat voor hem of haar van betekenis is.

Een impressie van de interviews:

- Sanneke de Haan, filosoof, is van mening dat het leven geen hoger doel dient, het heeft genoeg aan zichzelf.

- A.L. Snijders, schrijver, citeert een uitspraak van Nabokov: ‘het leven is een klein spleetje licht tussen twee eeuwige perioden van duisternis’, pag. 42.

Dit geluid komt in meer gesprekken naar voren: ons bestaan is betrekkelijk als we kijken naar tijd en ruimte. Wie zijn wij mensen dat wij dat alles zouden kunnen doorgronden? De wereld is zoveel groter dan wij.

- Jolande Withuis, socioloog, is eigenlijk de enige die heel stellig is in haar oordeel dat het leven geen zin heeft. Uit haar levensbeschrijving en het gesprek blijkt duidelijk de invloed van het communisme dat zij van haar ouders heeft meegekregen.

- Claartje Kruiff, predikant, zegt: ‘Waar ik achter ben gekomen is dat ik er als verbindende schakel in een groter verband van leven wel degelijk toe doe en er mag zijn, ook al ben ik verder niet zo belangrijk’, pag. 50.

In veel gesprekken komt deze gedachte van verbondenheid naar voren. We kunnen het niet overzien maar leven is iets dat oneindig groter is dan wij zelf, wij horen daarbij en dat geeft een zeker gevoel van geborgenheid.

- Kim Putters, directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau, vindt n.a.v. de vraag over de tien geboden dat het bepalen van wat goed is, afhankelijk is van de context en de tijd waarin je leeft. Vrijheid is altijd iets dat we met elkaar delen. Een actuele gedachte in dit jaar van herdenken.

- Edy Korthals Altes, oud-ambassadeur, omschrijft zin als volgt: ‘wakker worden en ons bewust worden van de fundamentele relatie met de oergrond van ons bestaan en ons richten op de grondwet in ons leven. Dat is voor mij de liefde voor de mens en de natuur. Zelf noem ik die oergrond God…’, pag. 90.

In veel gesprekken komt iets van verwondering naar voren. Het leven is een mysterie dat wij niet kunnen doorgronden maar het wonder van het leven draagt ons en doet ons goed. Meerdere mensen maken zich ook zorgen om de wereld als het gaat om klimaatverandering en natuurbehoud.

- Mooi is het citaat van Socrates dat Bregje Hofstede, schrijver, aanhaalt: ‘Het niet-onderzochte leven is het leven niet waard’, pag. l23.

Vrijwel alle geïnterviewden zijn intensief met hun leven bezig, staan daar regelmatig bij stil en maken in de loop van hun leven een geestelijke ontwikkeling door.

- Johannes Witteveen, oud-minister, geeft een prachtige soefi-wijsheid door: De goddelijke geest slaapt in de rotsen, ontwaakt in de planten, begint zich bewust te worden in de dieren en komt tot het hoogste bewustzijn in de mens’, pag. 250.

Hij benoemt dit expliciet maar de meeste andere geïnterviewden zullen zich daar wel aardig in herkennen, vermoed ik. Bij vrijwel iedereen is er respect voor het bestaan van alles waar wij gedurende ons leven een tijd lang in mogen delen. Het zijn ontwikkelde en vaak ook belezen mensen die iets hebben te zeggen. De stijl is vrijwel altijd voorzichtig zoekend naar waarheid, relativerend. Niemand heeft de pretentie het zeker te weten.

Deze lezenswaardige bundel is zeer toegankelijk en boeiend om te lezen. Het zijn mooie gesprekken over onderwerpen die er toe doen, waarin veel over ons menselijk leven naar voren komt. Onderwerpen die iedereen herkent, worden hier helder en bondig verwoord door deze 40 personen die een aardige doorsnede vormen van onze samenleving.

‘Wat heeft deze zoektocht me opgeleverd? Kort gezegd: een berg levenswijsheid, geen eenduidige antwoorden’, pag. 346. De schrijver besluit met zeven inzichten die hij vanuit deze gesprekken heeft opgedaan:

-       het leven is kwetsbaar maar dit is juist essentieel voor ons bestaan

-       mensen hebben veerkracht en leven vanuit dankbaarheid

-       het leven is een leerschool

-       er is hoop op vooruitgang en een groeiend ethisch bewustzijn

-       wetenschap is nuttig maar ook beperkt; religie verdient herwaardering

-       de dood is onlosmakelijk met ons bestaan verbonden

-       de vraag naar zin kan ook de vraag naar de betekenis van ons leven zijn

ISBN 978 90 450 3932 9 | Paperback | 368 pagina’s | Atlas Contact Amsterdam | september 2019

© Evert van der Veen, 6 oktober 2019

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER