Van de straat
acht verslaafden in woord en beeld
Wilma Jac Breunissen
Een koffietafelboek over junks. Alle tegenstrijdigheden die deze zin oproept zitten óók in dit boek. Prachtig uitgevoerd in koffietafelformaat door uitgeverij Nieuw Amsterdam, in samenwerking met het Leger de Heils. Mooie opmaak en typografie, en vooral werkelijk práchtige foto’s. Maar mocht je je door de uitvoering en vorm even op het verkeerde been hebben laten zetten, dan brengt het begincitaat je meteen weer terug op aarde.
“pas op je spullen, er zit hier voor ruim 250 jaar bajes”
Jan
Weg romantische koffietafelboek illusie. Welkom in de keiharde werkelijkheid van het verslaafdenbestaan.
Aanleiding voor dit boek is het tienjarig bestaan van de hostelvoorzieningen in Utrecht, waar dakloze harddrugsverslaafden wonen. Tien jaar terug in het leven geroepen om de overlast op straat terug te brengen. Iedereen die wel eens in Utrecht kwam in die tijd kende de junks en zwervers in de krochten en tunnels van Hoog Catharijne. Veel van de hulpverlening toen had als voorwaarde dat er geen drugs in het spel mochten zijn, met als gevolg dat er een harde kern overbleef van nauwelijks te helpen mensen die rondom Hoog Catharijne zwierven. Om die groep te helpen werden de hostelvoorzieningen in het leven geroepen.
Voor dit boek maakte Wilma Jac Breunissen portretten en interviews van acht bewoners van deze hostels. Indringende portretten. Rauw. Kapotgeleefde hoofden soms. Geen romantisch boek over het zwerversbestaan waarin alles toch nog goed komt op het eind. Geen slachtofferboek ook, maar een boek van mensen die vaak gruwelijke misdaden gedaan hebben. Pooiers, dealers, prostituees, overvallers. Junks die alles doen om te overleven, en alles doen om aan hun portie dope voor die dag te komen. Tegelijkertijd zijn hun verhalen óók vaak verhalen over misbruik, mishandeling, verkrachting en bedreiging. De interviews zijn soms warrig, en verliepen vaak rommelig omdat er altijd wel iemand binnenviel om te kijken of er wat te scoren was. De drugs en agressie zaten er tussen, zo vertelt de interviewster in het nawoord. Ik vond het mooi dat die warrigheid terug te lezen was in de verhalen en niet was weggepoetst en mooier gemaakt. Ik zou het tamelijk ongeloofwaardig gevonden hebben als er prachtige consistente verhalen ten gehore gebracht zouden worden.
Mooi zijn de losse citaten, vaak is een enkel citaat over twee pagina’s verspreid, die het verhaal kracht bij zetten. Maar het meest indruk maken toch wel de foto’s in het boek. Van iedere geïnterviewde is er een mooi portret, én een serie foto’s van de rauwe werkelijkheid; tippelend, spuitend, dealend. Ieder hoofdstuk eindigt met een foto van de droom van een geïnterviewde. Samen op de bank met Frans Molenaar, een práchtige foto die niet voor niets op de cover van het boek is terecht gekomen, in het casino met Fatima Moreira de Melo, in een prachtig interieur met Monique des Bouvrie. Foto’s van het hier en nu, afgewisseld met foto’s hoe het in hun dromen had kúnnen zijn. Foto’s waar je soms lang naar moet kijken voor het tot je door dringt wat je écht ziet. Al bladerend had ik, voor ik echt met lezen begon, een foto gezien van een vrouw die danste met Koen Brouwers, de choreograaf van Dancing with the stars. Prachtige kleren, prachtige foto. Na het lezen van het interview keek ik verward opnieuw naar die foto. Met de informatie die ik inmiddels had klopte er iets niet. Ze had maar één been. Verloren door een foute spuit. Een paar pagina’s eerder op een confronterende foto te zien, en door mij de eerste keer, bij de droomfoto over het hoofd gezien.
Het boek staat vol met zulke foto’s. Rauwe foto’s van mensen in mensonterende situaties, én in hun droomwereld. Het boek riep alsmaar over elkaar heen buitelende emoties bij me op, van woede tot mededogen en alles wat daar tussen in zit, en dat is, vermoed ik, precies de bedoeling. Mensen zijn niet zwart wit. Niet alleen maar slachtoffer, niet alleen maar dader, en vooral niet alleen maar zielig. Sommige van deze mensen gebruiken voor 200 euro per dag, dan ben je los van alles wat je bent, ook nog gewoon een “ondernemer”. Al gaat dat helaas niet altijd binnen de mazen van de wet.
Tot slot nogmaals een eervolle vermelding voor de prachtige uitvoering.
Door de gekozen vorm komen de verhalen extra hard binnen, en tegelijkertijd brengen ze de personages dichtbij. De scheidslijn is dunner dan wij denken, en tegelijkertijd is de wereld van de junks harder en meedogenlozer dan wij ons voor kunnen stellen. Voor iedereen die een zwart-wit beeld heeft van junk, lezen dit boek.
En ondanks alles ook nog eens zéér geschikt voor de salontafel.
ISBN 978 90 4681350 8 Hardcover 96 pagina's | Uitgeverij Nieuw Amsterdam in samenwerking met het Leger des Heils Midden Nederland en Stichting Beschermende woonvormen Utrecht mei 2012
© Willeke, 18 mei 2012
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER