https://www.andrew-roberts.net

Churchill
De Biografie
Andrew Roberts

Er zijn natuurlijk in de loop der jaren ontzaglijk veel boeken over Churchill geschreven. Hoe moet je nog een onderscheidend boek schrijven en het boek van een originele titel voorzien? Andrew Roberts geeft zijn boek de simpele ondertitel De Biografie mee. Hierin ligt opgesloten dat dit een uitputtende studie is die voorgaande studies incorporeert en overstijgt en daarmee het onderwerp ‘Churchill’ afsluit. Dat laatste staat nog te bezien. De discussie over het verleden gaat altijd door op grond van nieuwe inzichten, een andere vraagstelling of nieuwe bronnen. Maar het eerste is zeker waar. Dit boek geeft een prachtig beeld van een man, uniek in zijn soort, een man die op een kantelpunt in de geschiedenis aan het roer van staat kwam te staan en zijn stempel op de geschiedenis drukte.

Churchill was zeker geen man zonder gebreken. De lijst van zijn mislukte projecten en vergissingen is tamelijk lang. Maar hij was een van de eerste politici - en lang bleef hij de enige - die vanaf het begin het nationaalsocialisme doorgrondde, zijn stem ertegen verhief, aandrong op herbewapening en die wilde kappen met het beleid van pappen en nathouden ten opzichte van Hitler (de politiek van appeasement). Het kwam hem in de jaren dertig van de vorige eeuw op een politiek isolement te staan. En na de Tweede Wereldoorlog was hij weer de eerste die wees op de dreiging van de Sovjet-Unie en de kwaadaardigheid van het Stalinisme. Churchill heeft zijn hele leven lang de moed gehad om alleen te durven staan. Hij paaide zijn kiezers nooit. Hij hield vast aan zijn beginselen.  Ook daarin is hij uniek.

Churchill imponeert met zijn werklust, zijn vitaliteit, zijn (gezonde) agressiviteit, zijn humor en gevatheid, zijn belezenheid en deskundigheid. Hij was niet gemakkelijk in de omgang, maar bijna iedereen die met hem te maken kreeg, erkende zijn grootheid. Hij was een formidabele man: een groot politicus, een geweldige (veel-)schrijver, een inspirerende spreker, een begaafd schilder.

Churchill was zowel sentimenteel als meedogenloos. Hij huilde snel en overvloedig. Maar meedogenloos was hij toen hij na de wapenstilstand in 1918 de hongerblokkade op Duitsland handhaafde tot het land het verdrag van Versailles had ondertekend. Churchill ging akkoord met de terreurbombardementen op Duitse steden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook steunde hij de Amerikanen in 1945 met het besluit van de atoombom gebruik te maken (met als argument dat verlenging van de oorlog nog veel meer slachtoffers zou hebben gevergd).

Als kind ontbeerde Churchill liefde en warmte van de kant van zijn ouders. Als vader had hij kinderen die hem veel zorgen berokkenden. Als echtgenoot van Clémentine had hij een stabiel huwelijk en een veilige thuishaven.

Op de leeftijd dat een ander met pensioen ging, begon Churchill in mei 1940 aan een titanengevecht met de Duitse agressor. Zijn hoofddoel was om het Britse imperium intact te houden. De man die in Europa vocht voor het behoud van democratie en vrijheid, ontzegde daarom Brits-Indië zijn recht op soevereiniteit. Gandhi, die niet met geweld, maar met geweldloos verzet onafhankelijkheid wilde bereiken, werd met harde hand aangepakt. Het is de tragiek van Churchill dat de Tweede Wereldoorlog werd gewonnen, maar dat Groot-Brittannië uitgeput achter bleef en het imperium ontmanteld werd.

Edward Roberts heeft bijna 1100 pagina’s tekst nodig om het leven van deze dynamische man te beschrijven. Het verveelt geen moment. Het woelige leven van Churchill is op zichzelf genomen al spannend. Het tijdvak van 1933-1945 is ongemeen spannend, want jarenlang stond er slechts één man Hitler in de weg toen die Europa in zijn macht kreeg. En dat was Churchill. Voeg daar nog de Churchilliaanse humor aan toe, die Roberts verweeft met zijn verhaal, en je hebt een ongekend leesbare biografie in handen. De auteur vermeldt de fouten en gebreken van Churchill, maar neemt hem ook regelmatig en terecht in bescherming tegen onheuse kritiek. Het is dus geen hagiografie geworden, al steekt Roberts zijn bewondering voor Churchill niet onder stoelen of banken. Dat mag en daar zijn ook heel goede redenen voor. Churchill heeft voor de Westerse beschaving ‘de vrijheid gered’ (blz. 1083).

Op blz. 787 beschrijft Roberts hoe een fotograaf zonder plichtplegingen de sigaar uit de mond van Churchill trok en toen afdrukte. Het werd ‘een iconische foto die de voorkant van dit boek siert.’ De Nederlandse uitgever heeft echter voor een andere foto gekozen, zodat deze opmerking niet klopt. Het is ook een prachtige foto die de onverzettelijkheid en strijdlust van Churchill uitstekend verbeeldt.

Het boek is prima vertaald door Natasha Gerson en Roland Fagel. Kaarten, afbeeldingen, een register en een uitgebreide bibliografie completeren ‘De Biografie’. Andrew Roberts is historicus en journalist. Hij publiceerde eerder (bekroonde) boeken over de Tweede Wereldoorlog en over Napoleon.

ISBN 9789035144460 | Uitgeverij Prometheus | Hardcover | Omvang 1170 blz. | maart 2019

© Henk Hofman, 27 mei 2019

Lees de reacties op het forum en/of reageer. Klik HIER