Oppervlaktetrilogie
Heerlijke platte wereld
Filosofische schetsen over stedebouw, metafysica, liefde en godsdienst
Tom Zwitser

Tom Zwitser is filosoof en directeur van uitgeverij De Blauwe Tijger in Groningen. Hij legt zich toe op het uitgeven van boeken die tegen het heersende opinieklimaat ingaan. Ik denk dan onder meer aan het boek van Robert Lemm over de invloed van het Verlichtingsdenken op onze maatschappij, Martin van Creveld die het thema van de vrouwenemancipatie fileerde en Wim van Rooy over de in zijn ogen mislukte multiculturele samenleving. Daarnaast geeft De Blauwe Tijger bekende en minder bekende klassieke teksten uit.

De Blauwe Tijger is opgericht in 2013 en geeft jaarlijks tien tot vijftien titels uit. Heel zorgvuldig selecteert Tom Zwitser auteurs en thema’s om onderscheidend te zijn ten opzichte van andere uitgeverijen. Ik denk dat hij daar goed in slaagt. Tom Zwitser levert zelf ook een bijdrage aan het oeuvre van zijn uitgeverij. Hier bespreken we zijn Heerlijke Platte Wereld.

Het is geen eenvoudig boek geworden. Dat geeft de auteur zelf ook aan. In het bijzonder de eerste twee hoofdstukken zijn pittige kost. Tom Zwitser is filosoof en geen onderwijskundige. Anders zou hij zich iets meer bezighouden met de vraag hoe hij zo kan schrijven dat hij zoveel mogelijk lezers mee krijgt in zijn betoog. Maar goed, de lezer die zich niet uit het veld laat slaan door een abstract betoog in het begin van dit boek wordt wel beloond met verrassende inzichten van de schrijver.
Op vier kernbegrippen voltrekt zich volgens dit boek vanaf de late Middeleeuwen een ommekeer in ons denken: Ziel, Huwelijk, Volk en God (blz. 17).

Ik richt me vooral op de aandacht die Tom Zwitser geeft aan de afnemende rol en betekenis van de man en vader voor samenleving en gezin. Dat loopt toch wel als een rode draad door het boek heen. Het originele hierin vind ik dat Tom Zwitser de focus niet richt op de emancipatie van de vrouw, maar op de consequentie van deze emancipatie voor de man: de afnemende betekenis van de man en de mannelijke identiteit. De balans tussen beide geslachten raakt verstoord en dat is een bedreiging voor huwelijk en gezin. Dat is ernstig, stelt Zwitser, want als huwelijk en gezin omvervallen, kan een volk geen weerbare gemeenschap met gezonde burgers voortbrengen (blz. 23).

Het valt mij als historicus altijd op hoe moeilijk het is om een zeker evenwicht te handhaven. Het juiste evenwicht was reeds voor de oude Grieken een na te streven ideaal. Daar moeten we ons op toeleggen, want anders slaan we door naar uitersten. Dat zien we treffend in onze tijd als het gaat om de verstandhouding tussen mannen en vrouwen.

In de woorden van Tom Zwitser is de man en vader ‘aan de kant gezet in de poging om hem te feminiseren en iedere poging van staatswege om de vader te redden is vrijwel altijd een poging om een gefeminiseerde vader terug te krijgen. In feite accepteert men de vader als vader niet. Hij is nu hooguit een verwekker of tweede moeder’ (blz. 128). Kijk, dit is een formulering die voor iedereen te volgen is en die een actueel item bloot legt. Ik denk aan het NOS-Journaal waar men bij voorkeur de man filmt die een baby verschoont. Daar is op zich niets mis mee, maar het gaat om het patroon van denken en het propageren van een rolverwisseling. Politiek en media lopen hiermee voorop.

Door de desintegratie van het gezin groeit echter al decennialang de sociale problematiek: probleemgezinnen, eenoudergezinnen, meervoudig samengestelde gezinnen. Een surplus van vrouwelijkheid en een tekort aan mannelijkheid gaan ten koste van zowel de man als de vrouw. Omgekeerd geldt dat natuurlijk evengoed.

Nog een citaat: ‘Man en vrouw leven tijdelijk met elkaar samen en een groot percentage gezinnen bestaat uit ongetrouwde ouders, die al een huwelijk of een relatie met kinderen achter de rug hebben. Kinderen in het nieuwe gezin hebben niet dezelfde ouders, of wonen de helft van de tijd in het ene huis en de andere helft in het huis van een andere biologische ouder. Een echt stabiel thuis wordt op deze manier steeds zeldzamer’ (blz. 17).

Het is echt zeer de moeite waard om kennis te nemen van deze en vergelijkbare quotes over mannen en vrouwen en de wijze waarop ze samenleven (of niet). Daarnaast treft de lezer in dit boek interessante uiteenzettingen aan over de verhouding stad en platteland, stedebouwkundige ontwikkelingen in de 19e eeuw en hun invloed op het huiselijk leven. Het magdan hier en daar een moeilijk boek zijn, ik vond het ook een fascinerend boek. Tom Zwitser doorbreekt een eenzijdige moderne en seculiere kijk op onze samenleving. Hij is heel goed ingelezen in zijn onderwerp.

Op bladzijde 46 schrijft de auteur dat Paulus de veelwijverij verbood voor leidinggevenden en niet voor leken. Dat verbaasde mij. De Bijbel, inclusief Paulus, schrijft alle mensen monogamie voor. Mannen die zich daar niet aan houden, mogen geen ambtsdrager in de kerk worden, schrijft Paulus. Misschien dat hier het misverstand vandaan komt.

Op bladzijde 57 stelt Zwitser dat de verkondiging van een totaal verdorven mens onlogisch is en met het gezonde verstand niet te begrijpen. Maar welke kerk staat een totale verdorvenheid van de mens voor? In de Nederlandse Geloofsbelijdenis – bij Zwitser bekend las ik en in gebruik bij protestantse kerken - staat in art. 14 dat er in elk mens ‘kleine overblijfselen’ van het oorspronkelijke goede zijn overgebleven. Het is dan weliswaar niet veel, maar toch.

In mei 2016 verscheen Permafrost, het eerste deel van de Oppervlaktetrilogie. De proloog van deze trilogie Heerlijke platte wereld verscheen een paar maanden later. Heel graag vraag ik aandacht voor dit belangwekkende boek.

ISBN: 9789492161444 | Paperback | 178 pagina's | Uitgeverij: De Blauwe Tijger | oktober 2017.

© Henk Hofman, 14 november 2017

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER