Feminisme is voor iedereen
bell hooks

Dit boek is bedoeld als inleiding op het feministische denken. De focus van het boek ligt op de Westerse samenlevingen, inzonderheid de Verenigde Staten. De auteur bell hooks (de naam wordt zonder hoofdletters geschreven) verzet zich tegen het patriarchale systeem, pleit voor gelijkheid tussen genders en ziet gender en seksualiteit als sociale constructies.

De auteur splitst dit thema op in negentien aspecten. Om er enkele te noemen: bewustwording van de onderdrukking van vrouwen, Sisterhood en het belang van solidariteit tussen vrouwen, feministisch onderwijs, reproductieve rechten die moeten waarborgen dat de vrouw over haar eigen vruchtbaarheid gaat, werkende vrouwen die daarmee bijdragen aan de onafhankelijkheid van vrouwen, ras en gender, feministisch opvoeden met als doel rolpatronen te doorbreken, man en feminisme legt uit dat de mannelijke identiteit niet moet wortelen in seksisme, feministische sekspolitiek legt het accent op wederzijdse vrijheid, feminisme en spiritualiteit ruilt ‘patriarchale spiritualiteit ’in voor ‘een scheppingsspiritualiteit waarin godinnen centraal staan’ met een verwijzing naar het boeddhisme en hindoeïsme, feminisme en de visie op de toekomst.

Uit deze opsomming blijkt dat feminisme het hele spectrum van de samenleving bestrijkt. De titel van het boek geeft dat treffend aan. Feminisme zoekt naar inclusiviteit en rechtvaardigheid voor iedereen, rekening houdend met de diverse achtergronden van mensen. Het wenkende perspectief is ‘een wereld, waarin het juk van het patriarchaat is afgeworpen, waarin gelijkheid en rechtvaardigheid de norm zijn en waarin het feminisme door iedereen wordt gedragen en omarmd (blz. 11).’

Dat ideaal komt de lezer op meer plaatsen in dit boek tegen. Het streven is ‘een wereld zonder overheersing …, een wereld waarin we allemaal onszelf kunnen zijn …, een wereld waarin we ons volledig kunnen ontplooien zodat we een liefdevolle gemeenschap zullen opbouwen (blz. 19).’

Ik plaats enkele kanttekeningen bij het boek.
De focus van het boek ligt op wat op tal van plaatsen de ‘witte racistische kapitalistische patriarchale westerse cultuur’ wordt genoemd. Daarmee wordt voorbijgegaan aan het feit dat racisme en seksisme, onderdrukking en achterstelling net zo goed voorkomen in communistische staten, in het Indiase kastenstelsel en in moslimlanden.

Een ander aandachtspunt is de concentratie op maatschappelijke structuren. Het zijn mensen die de vormgeving van de maatschappij bepalen. Dat werpt de vraag op of we niet moeten beginnen met het bevragen van de menselijke natuur. Na duizenden jaren van waarneembare menselijke activiteit is die mens er nog steeds niet in geslaagd de harmonieuze maatschappij te ontwerpen waar het feminisme voor pleit. Vandaag de dag lijkt het erop dat we zelfs de tegengestelde kant op bewegen.

Een derde uitgangspuntpunt waar vragen over zijn te stellen betreft de opvatting dat we niet geboren worden als man of vrouw maar door opvoeding tot man of vrouw gemaakt worden. bell hooks heeft het over ‘sociale constructies’. Dit doet geen recht aan het ingrijpende verschil in biologische gesteldheid tussen mannen en vrouwen. Pas het grootschalig toepassen van anticonceptie, waaronder in het bijzonder het gebruik van de ‘pil’ genoemd moet worden, en de legalisering van abortus gaf en geeft vrouwen veel meer speelruimte. De begrenzing die de natuurlijke biologische gesteldheid met zich meebrengt, kan alleen met middelen die de wetenschap verschaft verlegd worden.

Er is nog een punt dat het waard is om de aandacht op te vestigen. Modern historisch onderzoek wijst uit dat de achterstelling van vrouwen in voorgaande eeuwen niet overdreven moet worden. Ze waren niet zo rechteloos en niet zo machteloos als vaak wordt gedacht en voorgesteld. Zie bijvoorbeeld het boek van Jonas Roelens en Nathan van Kleij Middeleeuwse medemensen. De clichés over de donkere eeuwen voorbij (een recensie is ook op Leestafel.info te vinden).

Kortom: dit boek is met passie geschreven en geeft een goed inzicht in de drijfveren van het feminisme, maar wel vanuit een eenzijdig zwart-witschema.

bell hooks (1952-2021) was een Amerikaans schrijver, hoogleraar en politiek activist. Zij richtte zich vooral op het thema ras, patriarchaat, kapitalisme en genderidentiteit. Ze heeft meer dan 30 boeken geschreven, gaf lezingen en werkte mee aan documentaires.

Het boek is prima vertaald door Anne Marie Koper en Meritha Paul-van Voorden.

ISBN 9789464560084 | Paperback | Omvang 152 | Uitgeverij Walburgpers Zutphen | 15 november 2023

© Henk Hofman, 2 maart 2024

Lees de reacties op het Forum en/of reageer, klik HIER.