De Habsburgers
De opkomst en ondergang van een wereldmacht
Martyn Rady

In de week van het schrijven van deze recensie verscheen de nieuwe en bijgestelde canon van de Nederlandse geschiedenis. Daarin is de Habsburgse keizer Karel V vervangen door Maria van Bourgondië.
In het boek van Rady krijgt Maria van Bourgondië vijf bladzijden. Voor keizer Karel V zijn vijfentwintig bladzijden uitgetrokken. Dat verschil in aandacht is wat mij betreft heel terecht en begrijpelijk. Geschiedenis is recht doen aan het verleden, en niet recht doen aan eigentijdse opvattingen en daar de geschiedenis op aanpassen. Hetzelfde kan gezegd worden over het venster dat de verzorgingsstaat behandelt. Willem Drees is daar de grondlegger van en niet Marga Klompé. Elke generatie wordt gekenmerkt door een bepaalde tijdgeest en het is de taak van de historicus om daar een waarheidsgetrouwe reconstructie van te geven. Om de canon toe te schrijven naar wat wij nu belangrijk vinden, is beslist onhistorisch. Ons commentaar op het verleden moeten we scheiden van onze beschrijving van het verleden. Martyn Rady doet dat prima.

Zijn boek over de Habsburgers is een schitterend historisch werk geworden. De ondertitel geeft een perfecte samenvatting van het boek. De eerste sporen van het Habsburgse Huis liggen in een grijs verleden, ergens in de 10^de eeuw. De ondergang is exact te dateren: in 1918 deed keizer Karel I afstand van de troon. Binnen dat tijdvak groeide het Habsburgse Rijk uit van een bescheiden vorstendom tot een wereldrijk. In de 16^e eeuw heerste keizer Karel V over Midden-Europa, de Nederlanden, delen van de Balkan en Italië, Spanje en het koloniale rijk in Midden- en Zuid-Amerika. Het was een rijk waarin de zon nooit onder ging. Gezien de enorme afstanden kon dit rijk geen hechte eenheid zijn. Het werd bijeengehouden door de persoon die erover heerste. Veel gebieden raakten de Habsburgers ook weer kwijt, maar tot het begin van de twintigste eeuw bleven zij dominant in Centraal-Europa.

De Habsburgers hadden hun invloedrijke positie meer te danken aan geluk dan aan geweld. Hun kerngebied lag centraal in Europa. Wegen, tolposten en handel brachten het gebied tot bloei. Daarnaast waren de Habsburgers gelukkig in het sluiten van huwelijken. En daar komt inderdaad de spilpositie van Maria van Bourgondië aan de orde.  Zij trouwde in 1477 met keizer Maximiliaan en bracht de Bourgondische bezittingen die zij van haar vader had geërfd over naar het Habsburgse Huis. Het huwelijk van hun zoon met de Spaanse erfprinses had tot gevolg dat Spanje onder Habsburgse heerschappij kwam. En zo erfde Karel V zijn wereldrijk. Een andere factor voor hun succes was de kinderrijkdom van de Habsburgers. Er was altijd wel een opvolger te vinden binnen de familie.

Nog een reden om dit boek aan te raden is Rady’s stijl van schrijven. Hier geen droge opsomming van feiten. Rady stelt in elk hoofdstuk een persoon en een thema centraal. Zijn beschrijving is levendig en heeft vaak een humoristische ondertoon. Rady portretteert de hoofdpersonen indringend en vakkundig, waarbij anekdotes kleur geven aan het verhaal. Om één voorbeeld uit vele te kiezen: Rady geeft een schitterende beschrijving van het Escorial, het paleis dat Filips II (1527-1598), voor zich liet bouwen en dat paste bij de overtuiging van de koning dat hij een goddelijk plan ten uitvoer bracht. Architectuur en geloof vallen met elkaar samen. In de slaapkamer van Filips II had de vorst via een raam uitzicht op het altaar in de kerk, waar bijna dag en nacht een mis werd opgedragen voor de zielen van overleden familieleden.

Tegelijk biedt Rady echter ook inzicht in de wijze waarop de Habsburgers hun rijk bestuurden. Een rode lijn in het bewind van de Habsburgers is hun toewijding aan het rooms-katholieke geloof. Dat bracht strijd met zich mee met diegenen die ‘het verkeerde geloof’ aanhingen, vooral mohammedanen (de Turken bedreigden het rijk op de Balkan en belegerden tot twee keer toe Wenen) en protestanten, zowel luthersen als calvinisten.

Het boek is voorzien van een stamboom (een goede leidraad bij het lezen), van duidelijke kaarten, twee katernen met kleurenfoto’s, een lijst met aanbevolen literatuur, noten en een register. Kortom: een standaardwerk over een vorstenhuis dat bijna duizend jaar de geschiedenis van Europa beheerste. Rob de Ridder tekende voor een onberispelijke vertaling.

Martyn Rady is historicus en hoogleraar Centraal-Europese geschiedenis aan het University College London. Voor zijn publicaties over het Habsburgse Huis heeft hij eredoctoraten ontvangen van een Hongaarse en Roemeense universiteit.

ISBN 9789000359899 | Hardcover | Omvang 444 bladzijden | Uitgeverij Unieboek/ Het Spectrum b.v. | juni 2020
Vertaald door Robert de Ridder

© Henk Hofman, 24 juni 2020

Lees de reacties op het Forum en/of reageer, klik HIER.