De kunst van het opvoeden
Jack Fila & Jeroen J.H. Dekker

Dit boek hoort bij het gelijknamige televisieprogramma van de NTR dat 25 april 2013 startte op de Nederlandse televisie, gepresenteerd door Edwin Rutten. In elke aflevering wordt een schilderij als uitgangspunt genomen waarna een bepaald thema besproken wordt. - Zelf kreeg ik het boek wat later, na aanvang van deze serie, maar gelukkig bestaat er tegenwoordig zoiets als uitzending gemist. -
De centrale vraag bij 'de kunst van het opvoeden' is: moet je talent voor opvoeden hebben? We nemen aan dat elke ouder zijn of haar best doet maar de eisen zijn tegenwoordig erg hoog. Een kind moet minimaal naar havo of vwo en lukt dat niet dan heb je gefaald als ouders zijnde, wat natuurlijk onzin is. De serie moet troosten, het moet uitstralen: je doet het zo slecht nog niet ouders.

Het boek is opgedeeld in negen hoofdstukken die ook in het televisieprogramma besproken worden.
In het boek wordt in het hoofdstuk Opvoedingsidealen bijvoorbeeld verteld welk doel men voor de kinderen voor ogen had in de verschillende eeuwen...
De religie speelde aanvankelijk een grote rol in elk huishouden. Een goede opvoeding was noodzakelijk, ook was er ruimte voor spel en leerde het kind gedichtjes. Een meisje speelde met pop en wieg, een jongen met trommel en lans. Het meisje moet zich immers voorbereiden op haar plaats in het huishouden en de jongen werd in die tijd vaak soldaat.
Later in de achttiende en vooral de negentiende eeuw begon men zich te realiseren dat kinderen geen kleine volwassenen zijn. Langzamerhand richtte men zich op het belang en het geluk van het kind. Er werd (en wordt) onderwijs gegeven naar de richtlijnen van het jenaplan of volgens de gedachten van Maria Montessori.
Bij deze informatie staan veel afbeeldingen uit voornamelijk de zeventien eeuw van kinderen die spelen met hondjes, die zich verkleed hebben of spelen met de bokkenwagen. Het betreft kinderen van gegoede burgers.

Het hoofdstuk De verheerlijking van het moederschap is eveneens rijk voorzien van afbeeldingen, dit keer zijn het natuurlijk afbeeldingen van moeders met hun kinderen. De een geeft al lezend haar kind de borst, de ander sleept haar kinderen de zee in (Het water in! Virginie Demont-Breton) en op weer een andere afbeelding zien we een zeer huiselijk tafereel van een moeder die met twee kinderen bij een wieg zit waarin de baby ligt. (Moeders kroost - J.S.H. Kever)
Op de schilderijen wordt het moederschap op een voetstuk geplaatst. Moeder deed het huishouden, was altijd thuis en speelde de centrale rol bij de opvoeding. Zij was de spil waar alles om draaide.
Het bijzondere is dat rond de helft van de negentiende eeuw dat moederliefde niet zo vanzelfsprekend was! In de betere kringen hadden de meeste kinderen een min, de vrouwen wilden hun sociale en mondaine leven niet opgeven. In de lagere stand werd ook de zorg vaak aan anderen overgelaten maar dan om andere redenen. Moeder moest immers ook geld verdienen om voldoende eten te hebben voor haar kroost. Veel vrouwen genoten niet eens van hun moederschap, zij overleden in het kraambed vanwege de slechte hygiëne.
In de bijpassende uitzending zien we een gezin met drie kinderen en een meisje dat opgevoed is door twee vaders en een moeder. De kunst, de schilderijen worden wel getoond en even aangetipt maar centraal staan zij niet. De inhoud van die uitzending is voornamelijk gericht op het huidige opvoedpatroon. In het boek wordt veel meer ingegaan op de kunst waaruit opgemaakt kan worden hoe de opvoeding in voorgaande eeuwen verliep.

Edwin Rutten spreekt in de uitzendingen in klip en klare taal. De afleveringen vormen een mooie aanvulling op het boek. Maar omgekeerd kun je niet stellen dat het boek een aanvulling op de uitzendingen is. Het boek is weliswaar een lust voor het oog, er staan prachtige afbeeldingen in, maar... de teksten zijn behoorlijk statisch en de gebruikte taal is niet altijd eenvoudig.
Vrij storend is dat de tekst erg in brokstukken wordt weergegeven. Hij wordt namelijk regelmatig onderbroken door enkele pagina's met afbeeldingen waar ook weer een flinke hoeveelheid tekst bij staat. Om daarna de draad weer op te pakken van de oorspronkelijke tekst is vrij lastig. Daardoor heb je meer de neiging om 'plaatjes' te kijken dan te lezen. De teksten bij de afbeeldingen zijn overigens minder 'zwaar' om te lezen.
Het was beter geweest het taalgebruik naar een breder publiek te richten en de afbeeldingen meer in de teksten in te passen.
Jammer van zo'n mooi boek, het boek is namelijk prachtig qua uitvoering, de gekleurde afbeeldingen komen ook goed tot hun recht maar helaas is het boek moeilijk leesbaar en vrij onoverzichtelijk qua inhoud.

ISBN 9789057309205 Hardcover 128 pagina's Uitgeverij Walburg Pers april 2013

© Dettie, 13 augustus 2013

Lees de reacties op het foum en/of reageer, klik HIER