Achter het front
mijn leven als oorlogsverslaggever
Jan Eikelboom
Jan Eikelboom is oorlogsverslaggever voor
Nieuwsuur en maakt documentaires voor de NOS en de NTR. Hij neemt ons in
dit boek mee naar Syrië, naar de Gaza-oorlog en naar de Arabische
lente, zomer, herfst en winter.
Wat bezielt iemand om herhaaldelijk zijn leven in de waagschaal te stellen voor een verhaal?
Al
lezend wordt het antwoord op deze vraag als snel duidelijk; de
schrijver houdt met hart en ziel van zijn vak, ook al is het vaak
levensgevaarlijk. Of misschien wel juist daarom; nergens is het leven
intenser dan op het randje van de dood. Daarnaast is er het besef
ooggetuige te zijn van wereldgeschiedenis, maar er is vooral de drang om
te laten zien wat er gebeurt in de wereld, om verhalen te vertellen.
Echte verhalen over echte mensen.
De werkelijkheid is vaak veel
complexer en minder zwart wit dan de mensen thuis denken. Van een
afstandje, en vooral achteraf, lijkt een oorlog niet zo ingewikkeld. Er
zijn twee partijen die met elkaar vechten, de ene wint, de andere
verliest. Maar als de strijd nog bezig is en je staat er middenin, is
een oorlog toch vooral verwarrend.
Het publiek vindt die nuances
vaak moeilijk, die willen “good guys” en “bad guys” om het zo
overzichtelijk mogelijk te houden. Als dat niet het geval is, keert de
wereld zich al snel van het conflict af.
In Syrië gebeurt dat
momenteel inderdaad zo, terwijl er toch een van de grootste humanitaire
drama’s van deze eeuw aan de gang is.
Eikelboom vindt het zijn
journalistieke plicht om daar aandacht aan te blijven besteden en de
situatie van alle kanten te belichten. Zover als dat mogelijk is want
Syrië is momenteel nauwelijks toegankelijk voor journalisten.
Objectief
verslag doen is in een oorlog een van de grootste uitdagingen die er
is. De waarheid is altijd het eerste slachtoffer. Iedereen wil je voor
een gunstige beeldvorming voor zijn karretje spannen en informatie is
meestal nauwelijks betrouwbaar.
Als de camera’s en de persvoorlichters weg zijn zie je doorgaans een totaal andere werkelijkheid.
Journalisten
spelen vaak kluitjesvoetbal. Ze maken hetzelfde verhaal op dezelfde
plek, meestal in de hoofdstad. Of ze maken het verhaal wat ze, op
verzoek van hun nieuwsredactie, van te voren bedacht hebben om te maken.
Eikelboom is een voorstander van het toeval in de journalistiek. Gewoon
met een lege agenda vertrekken, zo het nieuws volgen en ook eens naar
een plek reizen waar niet iedereen al met camera’s staat.
Eikelboom
vertelt in dit boek ook over zijn twijfels, zijn afwegingen. Wie kun je
vertrouwen in een oorlog, wie werkt voor de geheime dienst, wie is een
spion, wie heeft andere belangen? En vooral, waar en wanneer is het
veilig? Bomaanslagen, bermbommen en ontvoeringen liggen altijd op de
loer. Altijd is er weer die afweging; kiezen we voor onze veiligheid of
voor de goede shots. Hij stelt;
“Geen enkel verhaal is een leven
waard, maar sommige verhalen wel het risico. Waar ligt de grens?
Wanneer wordt het risico onverantwoord? Ik heb die vraag al vaak aan
mezelf gesteld en als ik eerlijk ben is dit het antwoord; hoe goed je
een situatie ook probeert in te schatten, uiteindelijk is het iedere
keer een gok.”
Oorlogsjournalist is een zwaar vak waar je vaak
meer leed op je netvlies krijgt dan een mens verdragen kan. De
televisiekijker kan wegzappen, voor journalisten en cameramensen is dat
geen optie, zij staan er middenin
De kracht van het boek is dat het
je meeneemt naar die momenten. Je voelt de scud raketten soms bijna
langs je oren fluiten. Tegelijkertijd is het ook een beschouwend boek.
Eikelboom geeft een duidelijke visie op de huidige journalistiek, hij
houdt een pleidooi voor de objectieve journalistiek met veel hoor en
wederhoor, ook van “de vijand”, zelfs al zit het publiek niet altijd op
die kant van het verhaal te wachten.
De tijdgeest is anders,
journalisten worden steeds meer personalaties die zich met een eigen
mening in het conflict mengen. De verteller is daarbij vaak belangrijker
dan het verhaal.
Eikelboom houdt in dit boek een pleidooi voor een
ouderwetse scheiding van feiten en meningen. Voor de journalist als
buitenstaander die een neutrale weergave van de werkelijkheid geeft.
Meningen belemmeren in zijn optiek het zicht op de werkelijkheid en
leiden tot bevoordeelde verslaggeving waar niemand wijzer van wordt.
Na
het lezen van dit boek besef je weer eens te meer hoe belangrijk het is
dat er oorlogsjournalisten zijn die gaan naar de gebieden waar iedereen
juist de andere kant op vlucht, omdat ze de wereld willen laten zien
wat er aan de hand is. Ook als een oorlog langt duurt, ingewikkeld is en
de waan van de dag de aandacht opeist.
Zij en hun cameramensen
wagen soms letterlijk hun leven voor dat soort verhalen. Als je dat tot
je door laat dringen kijk je die avond toch net even met een andere blik
naar het nieuws.
Een aanrader voor iedere nieuwsvolger dit boek!
ISBN 978 94 600 37160 Paperback 254 pagina's Uitgeverij Ballans januari 2014
© Willeke, 5 mei 2014
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER