http://www.bartvanloo.info

Stoute Schoenen
In de voetsporen van de Bourgondiërs
Bart Van Loo

Bourgondiërs en Bart Van Loo: die combinatie is een begrip geworden. Dat merkte ik toen ik op woensdag 2 oktober 2024 de dagelijkse komische strip bekeek in Het Parool. Op plaatje 1 zegt een vrouw dat ze ‘stoute schoenen’ heeft gekocht. Op plaatje 2 pakt de vriendin het boek van Bart Van Loo en zegt: “Geweldige verteller! Je waant je gewoon in de Middeleeuwen als je het leest.” Op plaatje 3 blijkt het dan om echte schoenen te gaan, kekke en hippe schoenen.

Vorige week stond “Stoute Schoenen” in de top Tien van de Amsterdamse boekhandel Scheltema op plek 8. Het boek wordt, net als het vorige boek, dus weer goed verkocht.

Bart Van Loo is inderdaad een rasverteller. Nadat hij zijn succesvolle boek over de Bourgondiërs in 2019 had voltooid, besloot hij om zoveel mogelijk plekken uit het Bourgondische rijk te bezoeken, op zoek naar ‘lieux de mémoire’. Dat kan een ruïne zijn van een kasteel, of een portret, of een reisroute, of een slagveld. Alles wat maar een link heeft met de Bourgondiërs. Dus reisde Van Loo door de lage landen, Noord-Frankrijk, Zwitserland en Bourgogne.

De Bourgondische staat ontwikkelde zich in de 15^e eeuw tot een soort middenrijk tussen Frankrijk en het Heilige Roomse Rijk van de Habsburgers. Met de dood van hertog Karel de Stoute bij Nancy in 1477 kwam er een einde aan de Bourgondische aspiraties. Bourgondië kwam in Franse handen terecht. En de lage landen splitsten zich op in een Nederlandse en Belgische staat.

Veel van het erfgoed is ook in de golfslag van de tijd verloren gegaan. De Beeldenstorm, de Franse Revolutie en twee wereldoorlogen hebben ontzettend veel vernietigd. En dan is er nog de veranderende smaak van de mens waardoor gebouwen gesloopt of gereviseerd werden.

Dit boek is het verslag van een reis en dat brengt met zich mee dat de chronologische lijn is losgelaten. De lezer moet dus goed bij de les blijven om het verhaal te volgen. Gelukkig is Van Loo een geduldige docent die niet te beroerd is feiten te herhalen en zo zorg te dragen voor de historische context. Ook de stambomen, stadsplattegronden en kaarten helpen de lezer om het grotere verband in het oog te houden.

De Bourgondische cultuur was een mix van devotie, bedevaarten, geweld, toernooien en feesten. Het was voor de rijken een overdadig leven in de slagschaduw van de waarschuwing: Gedenk te sterven. Liefde voor de schone kunsten ging gepaard met platvloerse humor.

Van Loo lardeert het grote verhaal met het anekdotische gegeven. Op de schopstoel zitten verwijst naar een misdadiger die uit een stoel getrapt werd, waarmee zijn verbanning uit dorp of stad gemarkeerd werd (blz. 137).  Misericorden (lett.: barmhartigheden) zijn klapstoelleuningen waartegen vermoeide geestelijken tijdens ellenlange diensten konden leunen (blz. 328). Om wildplassen tegen te gaan liet het stadsbestuur van Atrecht heiligen schilderen op stads- en kerkmuren (blz. 526).

Dit boek is een caleidoscopische optocht van edellieden, geestelijken, kunstenaars, burgers en boeren. De auteur beschikt over een verbluffende kennis en heeft monnikenwerk verricht om alle informatie op te sporen. Kortom: een geweldig boek dat ook nog eens formidabel is uitgegeven. Vrijwel niemand zal het in één ruk uitlezen, ondanks de vloeiende schrijfstijl. Maar met een leeslint kun je bijhouden hoe je vordert in dit boek.

Een herdruk lijkt er dus wel in te zitten. Met het oog daarop een paar opmerkingen, peanuts als je let op de vloedgolf aan informatie die Van Loo te bieden heeft. Een kleine vergissing is dan snel gemaakt.

Op blz. 332 staat dat Willem van Oranje de rechtstreekse voorvader is van koning Willem I die van 1813-1840 over de Verenigde Nederlanden heerste. Echter, toen stadhouder-koning Willem III in 1702 kinderloos stierf, ging de erfopvolging over op de Friese Nassau ’s, die afstamden van Jan van Nassau (een broer van Willem van Oranje). Koning Willem I stamt dus van Jan van Nassau af.

Op blz. 345 staat dat Luther ‘zijn duivels nog moest ontbinden’. Als daar de Reformatie in 1517 mee wordt bedoeld is dit geen professionele aanduiding, en glijdt de vlotte pen hier even uit de bocht.

Op blz. 351 wordt de plotselinge dood van Filips de Schone geweten aan een longontsteking. Elders staat dat hij overleed door na een jachtpartij ijskoud water te drinken.

Op blz. 414 staat dat ‘de calvinisten’ in Brielle twintig katholieke priesters ophingen. Het ging echter om Watergeuzen onder leiding van Lumey, die hiermee een uitdrukkelijk verbod van Willem van Oranje naast zich neer legde. Lumey, met de bijnaam het wilde zwijn van de Ardennen, werd op het eind van zijn leven weer katholiek.

Het boek wordt verder aangevuld met een notenapparaat, de bronnenlijst, een overzicht van de buitenechtelijke kinderen van de Bourgondiërs (Filips de Goede spande de kroon met 26 bastaarden bij 25 minnaressen), de illustratieverantwoording en het register. Op een website staat informatie die geen plaats heeft gekregen in het boek. Lezers kunnen die website bezoeken, een reactie plaatsen en eventueel aanvullende gegevens invoeren.

Bart Van Loo kan de sportschoenen weer opbergen, als hij ze al niet heeft versleten tijdens zijn Bourgondische ‘queeste’. Op het resultaat van zijn zoektocht kan hij tevreden terugzien. Met dit boek heeft hij ongetwijfeld weer veel lezers aan zich verplicht. De uitgever heeft vakmanschap laten zien en voor het fotowerk verdient Geert Van de Velde alle waardering.

Bart Van Loo (1973) is Vlaams auteur en schrijver van bestsellers over Napoleon en de Bourgondiërs. Hij studeerde Romaanse filologie aan de Universiteit Antwerpen.

ISBN 9789403147918 | Hardcover | Omvang 848 blz. | Uitgeverij De Bezige Bij | 3 september 2024

© Henk Hofman, 7 oktober 2024

Lees de reacties op het Forum en/of reageer, klik HIER.

Napoleon
De schaduw van de Revolutie
Bart van Loo

De Franse Revolutie heeft Napoleon voortgebracht, en Napoleon herschiep de Franse Revolutie naar zijn beeld.  De een kan niet zonder de andere, en de ander kan niet zonder de een. En Napoleon zou natuurlijk Napoleon niet zijn, indien hij tweehonderd jaar na zijn laatste wapenfeiten op het
slagveld de gemoederen niet meer zou beroeren.

Enerzijds een genie, dat zijn tijd ver vooruit was, maar anderzijds, naar huidige normen, zoals ook zijn Europese tegenstanders trouwens, een oorlogsmisdadiger avant la lettre.

Wie was deze keizer nu eigenlijk ?

Bart van Loo schetst ons in zijn boek “Napoleon De schaduw van de Revolutie” een objectief, genuanceerd beeld van Napoleon en de tijd en ruimte  waarin hij zich bewoog. Ik wou eerst schrijven “uiterst” objectief, maar zoals elke interpretatie van Goethe’s Faust een oordeel inhoudt, zo vertolkt elk boek over Napoleon een oordeel over de man. Als voorbeelden van dat ietsje subjectiviteit zou ik het minimaliseren van de stichting van de lycea willen aanhalen, als ook de bezoeken aan pestleiders en gekwetste soldaten, die eerder als propaganda worden gezien.

Zowel de mens als de mythe komen uitvoerig aan bod. De ondertitel maakt meteen duidelijk dat het niet alleen om de persoon zelf gaat.

Het verhaal begint in 1793, wanneer de familie Buonaparte het eiland Corsica ontvlucht, en eindigt met de val van keizer Napoleon na de nederlaag in de veldslag van Waterloo.
Bart van Loo onderscheidt vijf perioden, die elk heel gedetailleerd aan bod komen. Je leest als het ware een film. Hij schenkt zowel aandacht aan de algemene feiten als aan (soms pittige) details. Napoleon evolueert doorheen het boek van vluchteling, via deserteur en dictator tot een mythologische held. Doorheen deze evolutie worden alle beïnvloedingen duidelijk verklaard. Om maar een voorbeeld te noemen, Napoleon was duidelijk teleurgesteld door de zwakke koning Lodewijk XVI. Hij was er van overtuigd dat de Revolutie had kunnen gestopt worden, indien de koning krachtdadig had opgetreden vanaf de eerste signalen. Hij zou het beter moeten doen.

De beschrijving van zowel gebeurtenissen als personen wordt niet alleen gekenmerkt door een grondige kennis van zaken maar ook door een diep psychologisch inzicht. Napoleon en zijn omgeving (in andere boeken verdwijnt Napoleon’s entourage wel eens in het vergeetboek) wordt uitgebeeld met al zijn goede en minder positieve trekjes. Zo kon hij onder andere heel opvliegend uit de hoek komen tegen onder meer Chateaubriand en Fouché. Ook zijn charisma kan moeilijk onderkend worden.

De geschiedenis komt heel uitdrukkelijk tot leven, en dit boek kan alvast niet als een saai geschiedenisboek omschreven worden. Ik sprak hierboven al even van het filmische aspect aan dit boek, maar ook de term romanesk is eigenlijk ook perfect van toepassing, waarbij zelfs af en toe een kwinkslag niet ver weg is . Zo bijvoorbeeld het gebruik van het woord “exit” wanneer weer een van de leiders van de revolutie op zijn beurt onder de guillotine terecht komt. Ik kan mij dan ook perfect vinden in de omschrijving van het NCR Handelsblad, dat stelt dat dit boek leest als een (snel)trein.

Een korte epiloog begeleidt de lezer nog even tot op het einde. Het boek sluit af met een selectie afbeeldingen, een uitgebreide bibliografie (overwegend Nederlands en Frans) en een register.

Dit is een boek dat in elke boekenkast thuishoort, waarbij ik de eigenaar het genre laat kiezen uit de lange reeks van opties die er bestaan, zowel in de wereld van de fictie of de non-fictie.

Maar of dit nu het ultieme boek is over Napoleon wil ik in het midden laten. Misschien in het Nederlands taalgebied? En misschien kan dit ook wel op de planken gebracht worden. Bart? Het is alvast ook niet de laatste verjaardag op Napoleon’s kalender. Binnen zes jaar vieren wij het tweehonderdste overlijdensjaar. Ik kijk alvast uit naar een uitgebreide visie van Bart van Loo op de verbanning naar Sint-Helena en de aldaar al dan niet gepleegde misdaad.

ISBN 9789085425960 Hardcover 464 pagina's Uitgeverij De Bezige Bij november 2014

© Lezer100, 31 maart 2015

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER