Schaatsenrijden
Een cultuurgeschiedenis
Marnix Koolhaas
"Dit boek is de schuld van mijn oma."
Zo begint het voorwoord van Marnix Koolhaas. Het was 1966 en oma wilde wel komen logeren maar dan moest er wel een tv gehuurd worden want oma wilde het weekend van de Europese kampioenschap in Deventer niet missen. 'De tv kwam en zo werd ik zittend naast mijn oma als zesjarige getuige van de geboorte van het Ard&Keessie-tijdperk in Nederland.'
Vanaf die tijd is Koolhaas behept met het schaatsvirus. Zo gauw er ijs lag was hij er op te vinden en ook de kunstijsbaan in Haarlem werd heel vaak bezocht. Schaatstalent had Koolhaas niet maar schaatsen bleef wel zijn belangstelling houden. Hij ontdekte dat je dankzij het schaatsen een unieke blik kunt werpen op de Nederlandse cultuurgeschiedenis.
Het allereerste schaatsen was meer een zich voortduwen (op scherpe botten) dan de mooie slag die sommige schaatsenrijders zich hedendaags eigen hebben gemaakt. Met een stok met scherpe punt tussen hun benen konden de eerste schaatsenrijders zich afzetten en zo schoten ze staand op twee benen een heel eind vooruit. Het is vermoedelijk een Vlaamse smit geweest die de eerste ijzeren schaats heeft gemaakt. Jeroen Bosch is de eerste schilder die schaatsers afbeeldt op het doek. Het oudste overgeleverde verslag van een echte hardrijwedstrijd dateert uit 1466.
De troepen van Willem van Oranje waren de Spaanse belegeraars te snel af dankzij de schaats. En eeuwen later vroeg Willem-Alexander zijn Maxima ten huwelijk op het ijs. Kortom, wat zou Nederland zonder schaatsen geweest zijn?
Het bijzondere van schaatsen is dat het voor alle rangen en standen is. Op de schilderijen van Hendrick Avercamp is al te zijn dat arm en rijk met elkaar over het ijs gaan. Langzamerhand ontstonden verenigingen tot het schaatsen naast volksvermaak een ware sport werd.
Dit boek behandelt alle facetten van het schaatsen door de eeuwen heen. Via prachtige schilderijen van o.a. Jeroen Bosch, Breughel & Zonen, een Chinees rolschilderij op zijde uit de tijd van de Qing-dynastie, Hendrick Avercamp, gedichten van Bredero en Aert van Neer, die als eerste er in slaagde schaatsers in een sneeuwbui te schilderen, zien we de geschiedenis rond het schaatsen ontstaan. Jan Toorop en Willem Bastiaan Tholen gaven in de 19e eeuw hun eigen visie over schaatsen weer op het doek. Hun schilderijen stralen een heel andere sfeer uit dan de schilderijen van Bosch en Avercamp. Ook de prentbriefkaarten vormen een bron van informatie en natuurlijk is er wat later de fotografie (Jacob Olie) die een mooi tijdsbeeld geeft. Geweldig zijn de foto's van de eerste Nederlandse schaatsploeg. Heren in kniebroek en wollen kousen waarvan twee zittend op een slee en de vier overige mannen keurig achter de twee staan met de hand op de schouders van de 'sleerijders'. Langzamerhand wordt het schaatsenrijden steeds meer als sport gezien, ook vrouwen begeven zich op het ijs.
En laten we de tocht der tochten, de elfstedentocht en Reinier Paping niet vergeten! En natuurlijk zijn er Jaap Eden, Stien Kaiser, Ad en Keessie, Hilbert, Sven Kramer etc. geweest, wie kent ze niet.
Naast het hardrijden door zowel vrouwen als mannen ontstaat er een nieuwe schaatsvariant, het kunstrijden op de schaats waarmee o.a. Sjoukje Dijkstra en Joan Haanappel hoge ogen gooiden.
En dan belanden we uiteindelijk bij Holiday on Ice, de klapschaats en de snelle schaatspakken. Schaatsen is big business geworden.
Al met al is het een erg interessant, amusant en informatief boek en daarmee doe ik het nog tekort. Marnix Koolhaas heeft in vijftig verhalen de geschiedenis van het schaatsen op een zeer prettige manier beschreven. Niet alléén de Nederlandse schaatsgeschiedenis maar ook de buitenlandse schaatscultuur wordt in enkele, soms bijzondere, verhalen beschreven. Er staat enorm veel in dit mooi uitgevoerde boek met daarbij prachtige afbeeldingen van schilderijen, etsen, foto's etc. Echt een must voor de schaatsliefhebber maar sowieso een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in de Nederlandse schaatscultuur.
ISBN 9789020410648 Hardcover 260 pagina's Veen | december 2012
© Dettie, 11 februari 2012
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER