http://www.roelvanduijn.nl

Een zoon voor de Führer
De nazi-utopie van Julia Op ten Noort
Roel van Duijn

Roel van Duijn schrijft in zijn pas verschenen boek Een zoon voor de Führer, het verhaal over Julia Op ten Noort, een idealistische nazi-vrouw van de eerste orde.

Jonkvrouw Julia Op ten Noort, Juul voor intimi, behoort tot de betere kringen en groeit op in Baarn samen met haar broer Laurens die huilt als de keizer van Oostenrijk sterft in 1916. Zelf is hij dan acht of negen jaar oud. Julia verlaat vroegtijdig het Baarns Lyceum, omdat het gezin naar het Gelderse Vorden verhuist.

In de jaren dertig komt ze in aanraking met de Oxfordgroep en onderhoudt een correspondentie met de leider Buchman. De groep trekt veel adellijken aan in Nederland. Buchman richt zich met zijn groep ook op Duitsland, daar hij vindt dat de ideeën van de nazi’s een mooi tegenwicht vormen tegen het bolsjewisme. Een geïnteresseerde is onder anderen Heinrich Himmler. In 1934 ontmoet Julia via via kopstukken van de nazi’s tijdens een lunch in Breslau. Daar komt ze in aanraking met de Groot-Germaanse gedachte van de SS. En met Himmler.

We lezen over haar carrière binnen de NSB, haar vriendschap met en bewondering voor Himmler en haar keuze om, wanneer ze zwanger is, haar kind te baren in één van de beruchte Lebensbornklinieken in Duitsland waar ze zich ook vestigt. Later zou de Nederlandse politie suggereren dat Himmler de vader van het kind is. Haar zoon noemt ze Heinrich. De zoon sterft een roemloze dood en Julia richt zich na de oorlog op andere groepen zoals de Bagwan. Ze wordt een spiritueel aanspreekpunt binnen haar gemeenschap, waar niemand iets weet over haar verleden tot na haar dood.

De auteur schrijft in detail over het leven van Julia en haar keuzes. Maar niet alleen dat. Utopist in de jaren zestig en zeventig houdt hij Julia als spiegel en stelt oprechte vragen over het geloof in een utopie en gedrevenheid om te bereiken waarin je gelooft. Hij trekt een lijn naar de huidige tijd en de lezer gaat vanzelf in een eigen spiegel kijken, gaat vragen stellen over het grijze gebied tussen Goed en Kwaad.

Het is eigenlijk een grote vraag waarom Julia Op ten Noort niet eerder zo een aandacht heeft gekregen. Er is veel bekend over de Weduwe Rost van Tonningen, maar over deze vrouw die toch zo een prominente rol heeft gespeeld, is zeer weinig bekend.

Het verhaal is meeslepend zonder moralistische pretenties, maar openhartig en kwetsbaar in de regels waar vragen worden gesteld. Humor in het verhaal geeft op tijd de nodige afstand van de hoofdpersoon. Zo een boek dat blijft na sudderen als het eenmaal is uitgelezen.

ISBN 9789024423477 | Paperback | 320 pagina's | Boom uitgevers| november 2018

© Liselotte ter Poorten - Historicus, 30 januari 2019

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

Verraad
De driehoek van een verzetsechtpaar en een SD-agent
Roel van Duijn

De dingen zijn soms niet zoals ze op het eerste gezicht lijken. Vooral in uitzonderlijke tijden, zoals in een oorlog, waarin gedrag van velen vaak onvoorspelbaar is en het oordeel daarover van anderen weinig genuanceerd. Dat geldt ook voor het verhaal dat in dit boek door Roel van Duijn wordt verteld. Het is gebaseerd op het leven van de ouders van zijn ex-vrouw Josti.

Als de auteur haar leert kennen, merkt hij al snel dat er 'iets' is met het verleden van haar ouders. Het blijkt te gaan om een verzwegen oorlogsverleden zoals veel kinderen met zich meedroegen, wel voelbaar maar niet duidelijk wat er nu precies is gebeurd. Van Duijn is nieuwsgierig en blijft dat. Uiteindelijk gaat hij zoeken en het resultaat daarvan is dit bijzondere boek dat hij aan Josti, verzetskind, filosofe, voor haar zeventigste verjaardag, opdraagt. Het verzetskind Josti is nu dus 70 en pas nu is het verleden van haar ouders een verhaal voor haar geworden. Een verhaal dat niet eerder verteld kon worden.

Herman Reef en Leen Reef-Weel, de vader en moeder van Josti, zaten in het verzet. De vader van Herman, Herman senior, waarschuwde al voor Hitler en ook Herman en Leen waren politiek geïnteresseerd. Leen was verpleegkundige en Herman werkte bij Hazemeijer Signaalapparatenfabriek. Toen Herman op 16 mei 1940 de zin 'Doe gewoon, dan gaat het ook gewoon, ook al zijn de omstandigheden gewijzigd' las, zat hem dat niet lekker. Al snel vormden hij samen met zijn vrouw en hun vrienden een van de eerste verzetsgroepje opererend vanuit de woning van het echtpaar Reef, de Hazemeijergroep.

Op een bepaald moment vindt er verraad plaats door medelid Bruggert, die in Groningen door de SD is gearresteerd en door hen als vertrouwensman wordt ingezet. Bijna alle leden van de verzetsgroep, met uitzondering van Leen, worden opgepakt en gevangen gezet en later overgebracht naar kamp Amersfoort. Het merkteken van de kampkleding van gevangene 1810, Herman Reef, is bewaard gebleven met daarop een rode driehoek om aan te geven dat het hier ging om een politieke tegenstander van het Duitse regime.

Later worden ze overgebracht naar kamp Vught. De schoonmoeder van Herman Reef en zijn vrouw Leen sturen hem regelmatig pakketjes met eten toe, vertelt de jongste zus van Leen aan de schrijver. Als Leen haar man bezoekt, besluit ze dat ze maatregelen moet nemen. Ze vertelde de auteur dat ze 'de opening voor haar waagstuk had gevonden bij een SD'er in Arnhem, met wie ze gedanst had en een relatie was begonnen'. Hierdoor kwam de driehoek uit de ondertitel tot stand, die vanaf dan altijd de relatie van Herman en Leen is blijven beïnvloeden. Herman kan maar moeilijk geloven dat zijn vrouw het heeft aangelegd met een SD-er om hem te reden. 'Als ik op zo'n manier bevrijd ben dan wil ik liever terug naar het kamp', zou hij hebben geroepen toen hij het verhaal hoorde. Wat was het, opnieuw verraad of een verzetsdaad uit trouw voor haar man?

Het boek leest gemakkelijk weg door de schrijfstijl van de auteur en Van Duijn brengt het verzetsechtpaar voor de lezer echt tot leven. Gewone mensen, die door de omstandigheden gedwongen bijzondere daden gingen verrichten of uitzonderlijke keuzes maakten, zoals Leen deed. Van Duijn laat in dit boek zien dat het allemaal niet zo eenvoudig is om hierover te oordelen. Na de bevrijding wordt Leen voor moffenhoer uitgemaakt. De reconstructie in dit boek rehabiliteert haar van deze oneerlijke en voorbarige conclusie en legt de rol van Leen als verzetsvrouw bloot.

De auteur legt ons met dit boek opnieuw een veel gestelde vraag voor, namelijk wat zou ik zelf doen als ik voor zo'n situatie zou worden gesteld. Opnieuw moet ik het antwoord op die vraag schuldig blijven. Dat weet je pas als je voor zo'n situatie gesteld wordt en dat kan niet vaak genoeg benadrukt worden. Dat heeft Van Duijn met dit boek gedaan.

ISBN 9789461538666 | Paperback | 236 pagina's | Uitgeverij Aspekt | april 2016

© Ria, 16 mei 2016

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER