Kardinale deugden
Een inleiding tot het moderne leven
Rik Torfs

De titel van het boek roept andere verwachtingen op dan de inhoud waarmaakt. In de R.K. traditie zijn er zeven deugden, bestaande uit de vier kardinale deugden (later aangevuld met de goddelijke deugden geloof, hoop en liefde):

*    prudentia - voorzichtigheid, verstandigheid

*    iustitia - rechtvaardigheid

*    temperantia -  gematigdheid, zelfbeheersing

*    fortitudo - moed, sterkte, vasthoudendheid

Deze deugden komen niet expliciet ter sprake want het boek bevat een verzameling opstellen rond uiteenlopende thema’s waarin de auteur, Belgisch hoogleraar kerkrecht, de opstelling van mensen die de waarheid claimen, relativeert. Typerend is de openingszin: ‘Wanneer de wanhoop groeit – noem het desnoods onzekerheid – staan profeten op om te vertellen hoe we moeten leven’, pag. 7. Het zijn ‘wereldburgers’ die een universele visie claimen, wetenschappers die het gelijk aan hun kant denken te hebben en ethici die hun waarheid verabsoluteren.

Het boek is een milde maar weloverwogen kritiek op hun houding. Torfs’ pleidooi: ‘Vergeet de volmaaktheid en haar wrede, meedogenloze trekjes. Ontvlucht de perfectie en kies voor simpele maar daarom juist kardinale deugden die het broze leven en de complexe, soms verdorven wereld draaglijk maken’, pag. 17.

Een greep uit de inhoud:

In ‘Uitgesteld leed’ maakt de auteur een waardevolle opmerking: de tijd heelt geen wonden maar rijt oude wonden juist open. Hij illustreert dit met o.a. de nawerking van de Tweede Wereldoorlog die pas laat op gang kwam.

In ‘Geluk, of hoe het leven groter maken’ is er aandacht voor de levensbeschouwing die onze wereld meer inhoud geeft. Dat geldt ook voor kunst, literatuur en poëzie. Mooi zijn de slotwoorden van dit hoofdstuk:

‘Geluk verover je niet met bloed, zweet en tranen. Het komt als een geschenk. Plotseling is het er wanneer je door een landschap wandelt, een boek leest, een gesprek voert, reist door tijd en ruimte. Juist omdat het vederlicht is, zal geen mens ooit in staat zijn het te vangen’, pag. 48.

In ‘Culturele geborgenheid’ onderkent Torfs dat mensen behoefte hebben aan iets eigens dat hen identiteit verschaft. Het lokale en regionale geeft mensen een gevoel van ergens bij horen en thuis zijn.

In ‘Waaraan hechten we ons nog?’ komt naar voren dat leed verbindt zoals bij de ramp met de MH17 en de aanslagen in Brussel. Maar ook voetbal heeft dit verbindende kracht en dat geldt in heel ander opzicht ook voor stilte en gesprek.

In ‘Goden sterven niet’ stelt de auteur de beperkingen van ideologieën aan de orde die het vrije denken van de mens uitschakelen of in elk geval in ernstige mate begrenzen. ‘Maar het religieuze gevoel overstijgt de zuivere rede’, pag. 82 en dat is de eigen kracht van religie die ruimte houdt voor het mysterie in het leven.

In ‘Vijf lessen voor leraren’ doet Torfs een aantal, soms prikkelende, handreikingen die belangrijk zijn voor een goede uitoefening van het docentschap:

-       vakkennis en liefde voor het vak

-       regels niet altijd volgen

-       persoonlijke vorming

-       oude en nieuwe vaardigheden stimuleren

-       ongelijkheid van leerlingen stimuleren

 
In de epiloog staat een mooie beschouwing over de ontmoeting tussen Jezus en Zacheus waarin naar voren komt dat dit verhaal onze systematisch denkende en handelende samenleving onder kritiek stelt. Ook de tweedeling van goed en kwaad wordt hier doorbroken.

Torfs besluit met de pakkende woorden:

‘Zo kom ik bij de kern van dit boek. De werkelijkheid is groter dan de wetenschappelijke waarheid. En de moraal is op haar sterkst wanneer zij de kracht heeft om niet absoluut te zijn. Gehavende deugdzaamheid volstaat. Hoe laveren wij aan de hand daarvan op een menselijke manier door de onvolmaakte wereld? Daar gaat het in dit boek over. Meer staat er eigenlijk niet in. Was u maar op deze plek met lezen begonnen. Daarvoor is het nu te laat’, pag. 171.

ISBN 9789463103763 | Paperback | 171 pagina’s | Polis | 14 oktober 2018

© Evert van der Veen, 14 oktober 2018

Lees de reacties op het forum en/of reageer; klik HIER