Non-fictie

Johan Fretz

Hart voor kunst
een pleidooi tegen de culturele kaalslag
Johan Fretz


Flaptekst:

Op 8 oktober 2010 nam de jonge theatermaker Johan Fretz (25 jaar) deel aan de landelijke demonstratie op het malieveld tegen de grote bezuinigingen op de culturele sector. Hij hield een krachtige, recht uit het hart geschreven toespraak voor duizenden aanwezigen, waarin hij de ondergang van de kunst en cultuur in Nederland voorspelde met deze bezuinigingsplannen van het kabinet Rutte-I op komst. In de dagen die volgden werd zijn speech als youtube-filmpje duizenden keren gedownload, en verspreidde zich via Facebook razendsnel. Hij werd het gezicht van de nieuwe generatie kunstenaars die gegronde redenen heeft te vrezen voor hun toekomst.

In 'Hart voor kunst' keert Fretz zich tegen de conservatieve pleidooien om zogenaamde 'linkse hobby's' af te schaffen. Hij toont in zijn vlammende pamflet aan dat kunstenaarschap juist een vak en een ambacht is, een zinnige bijdrage levert aan het welzijn van allen en voor velen een way of life en dagelijks brood is - letterlijk en figuurlijk.


Het is duidelijk dat Johan Fretz heel goed weet waar hij over spreekt. In heldere, bevlogen taal zet hij uiteen waarom de bezuinigingsplannen op de culturele sector rampzalig zijn. Het zijn geen loze, boze kreten zoals ook wel gebezigd worden bij mensen die tegen bezuinigingen zijn maar eigenlijk alleen maar weten te vertellen dat ze 'tegen' zijn.  Nee, Johan Fretz onderbouwt zijn mening door middel van dit boekje.
In het korte hoofdstuk 1 vertelt Frenz over Rutte die in 2006  voor een programma van het Nederlands Film Festival als favoriete film cloaca gekozen.


'Heeft deze film een miljoenenpubliek bereikt? Nee! Heeft deze film winst gemaakt? Nee. Heeft deze film mensen geraakt en bewogen. Ja!

Vier jaar later is Rutte 'baas van ons land' geworden en ligt er een regeerakkoord op tafel waarin plannen staan voor een culturele kaalslag.

Zonder al die films, beeltenissen, voorstellingen, concerten zal onze opgewekte, vooruitstrevende premier snel veranderen in een sombere, kleurloze man, die inspiratieloos en afgestompt de Tweede kamer betreedt. Een minister president in ademnood die herinnerd zal worden aan zijn uitspraak dat de grote omvang van kunstbezuinigingen alleen gerechtvaardigd is als ze niet zorgt voor verschraling van het aanbod. Maar dan is het natuurlijk te laat, want het opbouwen van wat nu vernietigd wordt duurt veel langer dan het afbreken ervan.


'In Hoofdstuk 2 komt de economische waarde van kunst aan de orde. Moet de kunstsector wel subsidie krijgen? Veel doen het zonder maar een orkest van tachtig man is duur en 'je kunt niet de helft van een orkest wegsturen en hetzelfde niveau verwachten.' Fretz stelt dat als gevonden wordt dat er alleen maar geld opgestreken wordt waar vervolgens niets mee gebeurt dan moet dat in kaart gebracht worden en moet er gezorgd worden dat kunstenaars die 'er met de pet naar gooien, die niet bewust bezig zijn met bereiken van publiek' geen geld meer krijgen. Maar niet de hele kunstsector daarvoor bestraffen.
En hoe moet het met al die mensen die straks mogelijk zonder werk komen als de bezuinigingen doorgaan? Kost een uitkering geen geld dan? vraagt Fretz zich af. En wat met de schoonmakers, cassières, portiers, decorbouwers...etc. Er ontstaat een golfbeweging van mensen die zonder werk komen te zitten. 
Maar Fretz pleit er ook voor dat kunstenaars duidelijker moeten zijn. Ze moeten laten zien dat kunst niet alleen voor een selecte groep is, dat subsidie niet alleen naar obscure artiesten gaan, maar ook voor een breed publiek bestemd is.


In Hoofdstuk 3 geeft  Fretz weer wat kunst met mensen doet. Films, theater of concerten laat ons lachen of huilen, ze ontroeren ons of zetten ons aan het denken, houden ons een spiegel voor of bieden hoop en troost. Na afloop kun je er over praten. Kunst beweegt ons.


Kunst is niet alleen de bloem voor de persoon die het aanschouwt, het is ook het zaadje dat geplant wordt in de maatschappij, waarin diegene leeft. Want wie zich laat inspireren, wie zijn blik verbreedt, komt vaak tot nieuwe ideeën, kan opeens weer een frisse kijk hebben op een bestaand maatschappelijk thema.


Duidelijk moet worden wat kunst waard is in de samenleving. Geen kubus neerzetten in een wijk om 'het gevoel van saamhorigheid' te bevorderen als in diezelfde wijk mensen dagelijks beroofd worden en 's avonds niet over straat durven vanwege de hoge criminaliteit.
Geen film maken over het 'gewone leven' als het alleen maar gaat 'over het gewone leven gezien door de bril van mensen die geen idee hebben hoe het gewone leven er buiten de muren van gegoed Amsterdam uitziet'.


In Nederlandse films heten kinderen Ploing, Liv of Starre. En dat is leuk hoor, maar zo heten kinderen niet! Niet in Spangen of de Schilderswijk, nee, ook niet Almere-Muziekwijk, waar mensen te maken hebben met jongens op scooters die de boel staan te vergallen, drugs dealen, hun dochters uitschelden voor kankerhoer. Het wordt tijd dat er wat meer gemaakt wordt dat werkelijk uit de levens is gegrepen van mensen uit dit controversiële land. We hebben de afgelopen tien jaar twee politieke moorden meegemaakt, ongekende politieke aardverschuivingen, oplopende spanningen tussen bevolkingsgroepen, we hebben een land dat even liberaal als conservatief is maar met al die tegenstellingen gebeurt nauwelijks iets. Het wordt ofwel gladgestreken ofwel onder de aandacht gebracht door mensen die blijkbaar drukker bezig zijn met het in stand houden van hun filmproductiebedrijf, dan het verrijken van de vaderlandse cinema.

Goede kunst vermaakt, stelt Fretz, dat is iets anders dan commercie. Bij commerciele producten is het belangrijkste hoeveel geld iets oplevert. Kunst heeft pas waarde als het gedeeld kan worden met anderen maar alle kunst hoeft niet door iedereen mooi gevonden te worden. Het moet wel zo zijn dat een kunstenaar publiek moet zien te bereiken. Presenteer kunst beter, maak het aantrekkelijker voor publiek. Zorg dat de kunst, welke kunst dan ook, opgemerkt wordt. Zorg dat er nieuwe groepen mensen aangetrokken worden. Maak als  kunstinstelling heldere keuzes. Blijf als kunstenaar in beweging.

En in hoofdstuk 4 wordt een pleidooi gehouden over dat in beweging blijven.


Omdat uitgerekend kunst de verantwoordelijke taak heeft mensen te inspireren, begeesteren, wakker te schudden en te houden hoop, troost en verlichting te bieden, lijkt het me goed dat we dit debat ook  op een bevlogen manier gaan voeren, opdat het niet enkel een woest geluid is dat aanzwelt nu onze sector onder vuur ligt, maar een stevige roep voor gezond verstand in het algemeen, voor meer inspiratie en nuance in de politiek. Want als wij dat als kunstenaars kunnen bewerkstelligen, tonen we meer dan ooit ons bestaansrecht.


ISBN 9789048808755 Paperback 64 pagina's | Lebowski Achievers | november 2010

Dettie, 17 mei 2011

Lees de reacties op het Leestafelform en/of reageer, klik HIER