Mijn naam is Selma
Het uitzonderlijke verhaal van een joodse verzetsvrouw
Selma van de Perre
Het boek begint met de familiegeschiedenis van een ‘gewoon gezin’ dat door het werk van haar vader, die in het theater werkt, regelmatig verhuist. Haar moeder is hoedenmaakster. Die vele veranderingen van woonplaats beïnvloeden Selma: ‘Toen de oorlog later een einde maakte aan elke vorm van stabiliteit heb ik veel profijt gehad van dit onzekere bestaan. Ik was niet iemand die aan een plek gebonden was en zich niet kon aanpassen…’ zo schrijft ze aan het begin.
Vervolgens vertelt Selma herinneringen aan haar jeugd waar ze ondanks de economische wisselvalligheid toch met een positief gevoel op terugkijkt. De verteltoon is beschrijvend maar af en toe zijn er – begrijpelijk! – zinnen met diepere emoties zoals deze waar ze vertelt dat het gezin uit zes personen bestaat ‘en drie van hen werden weggevoerd en op beestachtige wijze vermoord’, pag. 38. Opvallend om te lezen – maar je komt het vaker tegen – is dat het gezin Van de Perre niet praktiserend joods is. De joodse identiteit speelt geen grote rol in hun leven. Door de oorlog verandert dat volkomen en dan worden zij zich – weliswaar op pijnlijke wijze – bewust van hun Jood zijn.
Selma beschrijft de snel toenemende beperkingen die hun leven steeds meer aan banden leggen. De lezer voelt de beklemming van de bezettende macht toenemen. Het leven wordt steeds meer ontregeld door allerlei regels die de Joden in hoog tempo worden opgelegd. Typerend voor de tijdgeest in het begin van de oorlog is hetgeen Selma schrijft: ‘Zoals de meeste Nederlandse joden was ik volkomen onvoorbereid op wat er ging komen. Ondanks de restricties en de geruchten over wat er zou kunnen gebeuren, beseften we nog steeds niet dat de Duitse nazi’s alle joden wilden uitroeien’, pag. 53 – 54.
Andere joden om haar hen werden op transport gezet maar haar leven ging toch min of meer gewoon door al hangt er een dreiging in de lucht waarvan men niet wist hoe men die moest duiden: ‘En we wisten nog steeds niet wat er gebeurde met de mensen die op transport moesten naar Oost-Europa. We dachten nog altijd dat ze naar werkkampen gingen’, pag. 67.
Selma kiest voor veiligheid en duikt onder en zo komt ze in het verzet terecht en wordt koerierster. Haar moeder en zus worden opgepakt in een onderduik-adres. Haar vader zit al in Westerbork. Selma houdt haar joodse identiteit geheim zodat niemand weet wie zij werkelijk is. Ook zij valt in handen van de Duitsers en via de gevangenis in Amsterdam en het kamp in Vught komt ze in Ravenbrück terecht. Over het leven hier zegt ze kort en krachtig: ‘om te overleven moest je hard zijn’.
Hier wordt het verhaal grimmig want de details die over dit vrouwenkamp worden verteld, zijn ronduit gruwelijk. Veel vrouwen bleken later onvruchtbaar te zijn door zwakte en ondervoeding. Selma schetst een schokkend beeld van dit vrouwenkamp waar de nazi’s genadeloos optraden. Dit kamp doet in hardheid dan ook niet onder voor Auschwitz bv. en ook hier werden mensen vermoord: ‘We konden de dagelijkse moordpartijen ruiken’.
Dat Selma diverse keren aan de dood ontsnapt, is een kwestie van geluk zoals ze zelf schrijft. Wanneer de bevrijding komt, belandt ze in een Zweeds kamp. De blijdschap van het overleven wordt getemperd door de angst wat er met haar ouders en zusje is gebeurd. Na de oorlog praat ze, zoals vrijwel iedereen, niet over haar kampervaringen. Ze trouwt, krijgt kinderen en nu ze 98 jaar is kan ze toch zeggen: ‘ik heb een rijk leven gehad’. Dit getuigt van een enorm positieve levenskracht! Maar de keerzijde is: ‘mijn familie is elke dag in mijn gedachten’. Dat is de last van de overlevenden….
Dit ‘prachtige’ boek brengt de oorlog op menselijke wijze dichtbij schetst met name op indringende wijze de verschrikkingen van Ravensbrück. Waardevol om te lezen!
Zie ook DWDD special met Selma van der Sterre
ISBN 978 94 004 0459 5 | Paperback | 239 pagina’s | Thomas Rap Amsterdam | januari 2020
vertaling Rebekka W.R. Bremmer
© Evert van der Veen, 14 februari 2020
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER