Jos Schneider en Gijs van Westelaken

De bus uit Dachau
Achttien Nederlanders en hun weg terug uit Nacht und Nebel
Jos Schneider en Gijs van Westelaken

Dit boek beschrijft het bijzondere verhaal van een groep gevangen die in het concentratiekamp Dachau zit en op 29 april 1945 wordt bevrijd door Amerikaanse soldaten. Zij verkeren in de veronderstelling dat ze nu wel snel naar huis zullen gaan en verwachten dat de Nederlandse regering zich wel om hen zal bekommeren - Dachau was namelijk een concentratiekamp voor vooral politieke gevangenen. - Gevangenen van andere landen worden wel gerepatrieerd door hun regering maar Nederland laat echter verstek gaan. Een groep van 18 Nederlanders weet daarop een oude bus te bemachtigen en rijdt daarmee richting Nederland.

Op de flaptekst staat te lezen "Jos Schneider en Gijs van de Westelaken reconstrueren in De bus uit Dachau deze bijzondere busreis en portretteren de al even bijzondere groep reizigers. Over hoe ze, jong nog meestal, in verzet kwamen, met meer geluk dan wijsheid het ene concentratiekamp na het andere overleefden, en hoe, voor de meesten van hen, de oorlog nooit zou ophouden.."

Het verhaal dat in dit boek wordt verteld is dus gebaseerd op historische informatie. De beschrijving van het kampleven is indrukwekkend en uit alles blijkt dat de Duitsers tegen het einde van de oorlog de regie kwijt zijn en niet meer in staat zijn om het kamp te besturen. Evenals in andere kampen is er sprake van overbevolking, mede ten gevolge van het feit dat gevangenen uit andere kampen worden verplaatst vanwege de naderende bevrijding (de beruchte ‘dodenmarsen’).

"Post Uiterweer (een van de 18 uit de bus) heeft zijn 'boekhouding van de 'Bekleidungskammer' nog bij de hand. 'Je kan het van de kampnummers aflezen. Toen in mei 1994 het zogenaamde Den-Bosch transport aankwam vanuit Nederland [de gevangenen van het concentratiekamp Vught dat toen werd ontruimd - red] werden de mensen ingeschreven onder de nummers die begonnen met 68 (000). In januari 1945 noteerde ik in de boeken van het kledingmagazijn al de getallen 147 (000) voor de nieuwkomers. Toen Dachau drie maanden later werd bevrijd, liepen er gevangenen rond met nummers die begonnen met 160 (000)."

Verder lezen we flashbacks van leden uit de groep die in de bus zaten. Zij speelden allemaal een rol in het verzet: als Engelandvaarder, officier of lid van een verzetsgroep. Wanneer ze na de moeizame tocht door Duitsland bij Eijsden de grens oversteken, verwachten zij een blijde ontvangst maar dat valt zwaar tegen. Ze ontmoeten veel wantrouwen, ondervinden allerlei ambtelijke tegenwerking en vooral onbegrip voor hun situatie.

Dat het niet opgehaald worden uit Dachau en de lauwe ontvangst in Nederland de groep pijn deed is begrijpelijk. Het is onvoorstelbaar en komt bijna onmenselijk over. Wij zouden dat anders hebben gedaan! Maar het is achteraf gemakkelijk oordelen dat Nederland ernstig tekort is geschoten. In de totale ontreddering van die tijd is het niet goed te praten maar wel enigszins voor te stellen. Misschien was het goed geweest wanneer het boek daar nog enige aandacht aan had besteed.
Wellicht is het zo dat mensen na de oorlog toch vooral met zichzelf bezig waren en zich inspanden om een nieuwe start te maken na jaren van onderdrukking, armoede en achterdocht. Toch blijft het een trieste ervaring dat mensen die beter hebben verdiend, zoveel moeite moeten doen om hun plaats in de Nederlandse samenleving te heroveren.

De bus uit Dachau is een opmerkelijk boek dat iets toevoegt aan de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog en de kleinschalige gevolgen voor mensen. Dit verhaal is het waard om bewaard te blijven.

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

Non-fictie

Jos Schneider en Gijs van Westelaken