Non-fictie

Frits Scholten

Artus Quellinus
Beeldhouwer van Amsterdam
Frits Scholten


"Op 29 juli 1655 werd het nieuwe Amsterdamse stadhuis aan de dam officieel ingewijd. Het kwam tot stand na een lange periode van overleg, planning en bouw, maar was nog verre van af. Het stond volop in de steigers en miste zijn dak en bekroning. Tot het midden van de jaren 60 zouden bouwlieden en kunstenaars in de weer zijn om dit imposante symbool van Amsterdamse macht te voltooien en te verfraaien. Onder hen waren vooraanstaande schilders als Rembrandt, Jan Lievens, Jacob Jordaens, Ferdinand Bol, Govert Flinck en Jurriaen Ovens en ook de Antwerpse beeldhouwer Aert Quellien of Artus Quellinus  (1609-1668) en zijn medewerkers.
Zij waren verantwoordelijk voor vrijwel alle sculpturale decoraties in, aan en op het nieuwe stadhuis: de gevels, de wanden, plafonds en schoorsteenmantels."


Artus Quellinus woonde 15 jaar in Amsterdam - van 1650 tot 1665 -. Toen hij zich daar vestigde was hij al een beeldhouwer van naam. Hij had gestudeerd in Rome, klassieke sculpturen,  en had in het atelier van Frans de Vlaming (François de Quesnoy) gewerkt en daar zijn beeldhouwkunst verfijnd.
Quellinus had na zijn terugkomst uit Rome een goede naam opgebouwd in de Republiek en de Zuidelijke Nederlanden. Hij had o.a. een breed en veelzijdig oeuvre op zijn naam staan. Hij kon leiding geven aan een groot atelier met veel medewerkers en hij had een uitgebalanceerde stijl. Het zal niemand verbaasd hebben dat de keus op hem viel om de decoraties van het nieuwe stadhuis uit te voeren.

In het boek staan veel voorstudies van beelden afgebeeld waarvan gelukkig veel bewaard zijn gebleven. Deze voorstudies, in terracotta, zijn al prachtig om te zien en bovendien fascinerend. Je kunt daardoor een beetje in het het hoofd van Quellinus kijken en zien waar hij mee worstelde. Je ziet Saturnus en Jupiter in verschillende houdingen uitgewerkt en natuurlijk het Atlasbeeld...


"De twee schaalmodellen voor de reusachtige Atlas die uiteindelijk in brons op de achtergevel van het stadhuis zou komen laten onderlinge verschillen zien die het gevolg zijn van de verbeteringen door de beeldhouwer. In Quellinus' boekhouding worden beide varianten genoemd, elk voor zestig gulden: Noch eenen Atlas tot meerder verbetering noteerde hij bij de tweede versie. Inderdaad heeft deze Atlas met geheel afgebroken armen (afb. 51) een beduidend beter gemodelleerd torso dan het andere beeld (afb. 23). Zijn gelauwerde hoofd dat om onduidelijke redenen los is gevormd en gebakken, is echter juist minder zorgvuldig uitgewerkt. Bovendien is het hoofd van het andere model aan de bovenzijde wat afgeplat, klaarblijkelijk omdat zijn maker al rekening hield met de enorme wereldbol die Atlas zou gaan dragen."


De modellen werden ook gebruikt om de opdrachtgevers de veranderingen te laten zien zodat ze hun akkoord konden geven.
Verder wordt in het boek weergegeven wat voor invloed Quellinus op Amsterdam had, de stad was bijvoorbeeld inmiddels een belangrijke stapelhaven van Italiaans marmer geworden. Maar ook zijn beeldhouwkunst zelf had grote impact op kunstenaars. In enkele latere werken is duidelijk Quellinus' invloed te zien en zelfs tot op de dag van vandaag worden afgietsels van Quellinus' beelden gebruikt als studiemateriaal.
In 2008 gebruikte de kunstenaar Simon Starling drie terracotta kopieën van Quellinus' Atlas  voor het nieuwe Ateliergebouw van het Rijksmuseum. (Zie http://www.conservering.nl )
Naast het werk voor het stadhuis vereeuwigde Quellinus ook Amsterdamse burgemeesters en hun verwanten in marmer en maakte hij grafmonumenten. Ook hiervan zijn enkele afbeeldingen in het boek te zien.


Zoals altijd bij een Rijksmuseumboek is de uitgave perfect verzorgd zowel qua inhoud als uitvoering. In duidelijke, heldere taal wordt verteld over het leven en werk van Quellinus en die tekst wordt met schitterende afbeeldingen toegelicht.  Elke keer als je zo'n boekje gelezen hebt, heb je er weer veel bijgeleerd. Eigenlijk zou je al deze boekjes gewoon moeten aanschaffen. Bij elkaar vormen ze een schitterende 'Rijksmuseum'bibliotheek. 


Zie ook: http://www.rijksmuseum.nl

ISBN 9789086890644 | Paperback met flappen | 64 pagina's | Nieuw Amsterdam | oktober 2010

© Dettie, 14 november 2010

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER