Kameraad Baron
Een reis door de verdwijnende wereld van de Transsylvaanse aristocratie
Jaap Scholten
Jaap Scholten geeft in Kameraad Baron een levendige beschrijving van de ondergang van de Transsylvaanse aristocratie, die in 1947 onder het communisme massaal werd vervolgd. Scholten - zijn vrouw is een nazaat van de adel afkomstig uit hetzelfde gebied - bereisde vanaf de val van Ceaucescu in 1989 veelvuldig Transsylvanië, raakte daar onder de indruk van de schoonheid van het landschap en tegelijkertijd geïntrigeerd naar het verhaal achter de verdwijning van de aristocratie, die hier eens een belangrijke maatschappelijke rol vervulde.
Het is een schrijnend verhaal over een bevolkingsgroep die 3 maart 1949 massaal, in een wel doordachte campagne, van hun bed werd gelicht, van al hun eigendommen werd beroofd en gedeporteerd naar willekeurig welke plaats. Op de plek waar zij belandden, waren ze vaak aan de genade van de bewoners overgeleverd. Door handarbeid voor hen te verrichten probeerden zij een mager kostje bij elkaar te scharrelen.
Velen werden echter gedwongen tot dwangarbeid, werden vermoord of kwamen om door de schrikbarende ontberingen. Als dit lot je bespaart bleef, was veelal een kelder, zolder of werkplaats de enige beschikbare plek om te wonen. In hun identiteitspapieren werd met een stempel DO opgenomen wat stond voor Domiciliu Obbligatoriu (letterlijk: verplichte woonplaats), zij mochten de plaats waarnaar zij verbannen waren niet verlaten. Zij mochten uitsluitend handwerk verrichten, moesten zich wekelijks bij de militia melden en werden nauwgezet door de Securitate in de gaten gehouden.
Scholten interviewde vele overlevenden en nazaten van adellijke geslachten uit Transsylvanië, waarbij naast de intrieste verhalen ook de sterke overlevingsdrang een bepalende drijfveer bleef. Zoals bijvoorbeeld het ontroerende verhaal van de stokoude Erszébet T., pseudoniem, in 1920 geboren op het familiekasteel in Dornafalva als Erszébet gravinT, uit een familie die reeds in de dertiende eeuw werd vermeld, die werkte tijdens het communisme als dienster en schoonmaakster. Het totaal geruïneerde kasteel is op papier aan haar gerestitueerd. Deze geestelijk ongebroken vrouw leeft de helft van het jaar in een blokhut in de heuvels bij Márianosztra.
Zo worden er in Kameraad Baron veel personen opgevoerd met ieder hun eigen unieke verhaal. Van de nazaten hebben sommigen het plan opgevat om iets van de oude luister te herstellen, niet de oude feodale verhoudingen natuurlijk, want die zijn voorgoed verleden tijd. In oude tijden kon de adel soms fungeren als buffer tegen een al te tirannieke vorst en deze afzetten. Tegenwoordig heeft de adel echter geen enkele politieke macht meer.
Met Kameraad Baron heeft Scholten een stuk geschiedschrijving toegevoegd over het onmenselijke geweld in de 20e eeuw tegen een bevolkingsgroep die het even als de joden, zigeuners, homo’s en alle andere vervolgde groepen uiteraard nergens aan verdiend kan hebben.
ISBN 9789025431549 Paperback 421 pagina's | Uitgeverij Contact | november 2010
© Cavendish, 31 juli 2011
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER