Non-fictie

Patrick Süskind

Over liefde en dood


Patrick Süskind schreef enkele jaren geleden een filmscenario over een moderne Orpheus en Eurydice, twee voormalige geliefden van wie de man zich van het leven heeft beroofd en de vrouw probeert hem uit de onderwereld terug te halen. Deze film Vom Sachen und Finden der Liebe ging in 2004 in première. Het scenario riep grote vragen op bij Patrick Süskind. In een speciale uitgave verzorgde hij een nawoord onder de titel Über Liebe und Tod. Deze filosofische beschouwing over de twee wezenlijkste kanten van het menselijke leven, de liefde en de dood, is als een zelfstandig essay uitgegeven. Niet iedereen is daar onverdeeld enthousiast over.


Een Nederlandse recensent sprak over “een opeenvolging van open deuren”. En in de bespreking van de Duitse uitgave van het essay in de Frankfurter Algemeine vroeg de recensent zich vertwijfeld af of Süskind misschien ontvoerd was en een ander in zijn plaats getracht heeft dit werkje te schrijven, want hij vond er niets in, dat hij in het andere werk van Süskind zo bewonderde.
Nu is een essay natuurlijk ook geen novelle. Dat maakt een vergelijking moeilijk. En alle klassieke voorbeelden die Süskind aanhaalt zullen voor sommigen open deuren zijn, al gaat het toch ook om het kader waarin een en ander geplaatst wordt. De gebruikte voorbeelden zijn mij echter veelal slechts globaal bekend en dat maakt het lezen van dit essay voor mij interessanter dan voor wie ze tot in detail kent. In zijn zoektocht naar wat ware liefde mag heten en hoe die zich verhoudt tot dood geeft hij voorbeelden uit het dagelijks leven en uit de filosofie, de literatuur en de muziek: Plato, Socrates, Thomas Mann, Heinrich von Kleist, Goethe, Philippe Ariès, Richard Wagner, Vergilius, Ovidius, Stendahl, Oscar Wilde komen aan het woord.
Om aan te tonen hoe de liefde de dood zou kunnen overwinnen zet hij Jezus en Orpheus tegenover elkaar. Er ontstaat een provocatief betoog waarin Jezus het af moet leggen tegen Orpheus:


“Het verhaal van Orpheus raakt ons tot op de dag van heden omdat het een verhaal van mislukking is. De schitterende poging om de beide raadselachtige oerkrachten van het menselijk bestaan, de liefde en de dood, met elkaar te verzoenen en de wildste van die twee althans tot een klein compromis te bewegen, is mislukt. Het verhaal van Jezus daarentegen is, wat de confrontatie met de dood betreft, vanaf het begin tot aan het bittere einde triomfantelijk. (…….) Dat berekende, dat (bijna) altijd beheerste, dat gevoel dat nooit door de roes van Eros gekweld is, verleent aan de persoon van Jezus van Nazareth een grote kilte, afstandelijkheid en onmenselijkheid. Maar misschien eisen we te veel van Hem. Misschien immers was Hij echt alleen maar een god. Orpheus is ons meer verwant. Ondanks zijn geëxalteerdheid en latere buitenissigheid, vanwege zijn beleefdheid, zijn onomstotelijke slimheid en handigheid, en ondanks zijn falen. Orpheus is zonder enige twijfel de volledige mens geweest.”


Ik heb het boekje met belangstelling gelezen. En zal het ook zeker nog wel eens herlezen. Maar ik kan me wel voorstellen dat wie enthousiast is over het overige (fictieve) werk van Süskind en iets vergelijkbaars verwachtte, over dit boekje teleurgesteld is.


Amsterdam, Prometheus, 2005. Geb., 104 p., met lit. opg., vert. Tinke Davids. ISBN: 90-446-0728-6

© Librije, september 2007.

Reageren? Klik hier!