Diamantkinderen
Amsterdamse Diamantjoden en de Holocaust
Bettine Siertsema

Amsterdam staat bekend om zijn diamantnijverheid. Vanaf de 16^de eeuw vestigden zich veel Joodse vluchtelingen in Amsterdam, alwaar ze zich toelegden op bovengenoemde nijverheid. Dit handwerk was een vrij beroep en viel daardoor niet onder het toezicht van een gilde. Joden konden zelfs in het vrije Amsterdam geen lid worden van een gilde.

Het bewerken van diamanten vergt een hoge graad van deskundigheid en vaardigheid. Amsterdamse diamantbewerkers waren meestal hoogontwikkeld en behoorden tot de gezeten burgerij. Werkers in de diamantindustrie waren eind 19^de eeuw ook de eerste arbeiders die zich in een vakbond organiseerden.

Tijdens de bezetting van Nederland in de Tweede Wereldoorlog ontzagen de Duitsers aanvankelijk de Joodse diamantarbeiders en hun gezinnen. Zij overwogen om een eigen bedrijfstak op te zetten en hadden daarom de specifieke talenten en ervaring nodig van Joden die actief waren in handel en bewerking van diamanten. Maar naarmate de oorlog vordert en kantelt in het nadeel van de Duitsers is het gedaan met die betrekkelijk milde aanpak.

Bettine Siertsema beschrijft de lotgevallen van de gezinnen van de ‘diamantjoden’, waarbij de focus in het bijzonder op de kinderen is gericht. Zij volgt het hele proces van razzia en transport naar kampen als Vught, Westerbork, Bergen-Belsen, Sachsenhausen, Beendorf (een kamp vlakbij Ravensbrück). Siertsema stopt niet met haar verhaal als in 1945 de oorlog ten einde komt, maar vertelt hoe het de overlevende kinderen na de oorlog is vergaan.

Aan het eind van de oorlog hadden bijna vijftig diamantkinderen de dood voor ogen toen ze gescheiden werden van hun moeders en uit een vrachtwagen voor een barak in Bergen-Belsen werden gedumpt om er in een bitterkoude nacht te sterven. Een Poolse vrouw met de naam Luba hoorde kinderstemmen en haalde de ontredderde kinderen naar binnen. Dankzij haar inzet en die van een paar andere vrouwen uit haar barak hebben bijna alle kinderen de oorlog overleefd. In 1995 hielden deze overlevenden een reünie en Siertsema brengt ook daar verslag van uit.

Veel overlevenden uit Bergen-Belsen kwamen na de bevrijding terecht in Zweden. De ruimhartige opstelling van de Zweedse overheid en van de Zweedse bevolking is hartverwarmend geweest. Datzelfde kan niet gezegd worden van de kille ontvangst die teruggekeerde Joden in Nederland ten deel viel van de kant van de overheid en de bevolking. Luba, de ‘engel van Bergen-Belsen’ mocht eerst niet eens het land in. Pas in 1995 is zij na enige aandrang door de regering onderscheiden met een medaille.

Bettine Siertsema heeft grondig onderzoek gedaan naar haar thema. Zij raadpleegde gepubliceerde bronnen, archiefstukken, video-interviews en nam zelf interviews af. Het is een tijdverslindend project geworden dat heel secuur en zorgvuldig is uitgevoerd. Zo is een waardevol boek ontstaan dat onze kennis over de vervolging van Joden in Nederland aanvult met de informatie over deze aparte groep binnen Joods Nederland.

Het boek verhaalt van gruwelen en wreedheden die we ook in andere boeken over de Holocaust aantreffen. Maar het went nooit. Het is onvoorstelbaar wat men mensen kon aandoen louter en alleen om het feit dat zij Jood waren. En juist om die reden moeten wij ons uit alle kracht verzetten tegen het antisemitisme wat opnieuw de kop opsteekt. De herinnering aan het lot van Joden in de oorlog moet ons daarvan weerhouden. Uitgeverij Verbum verdient in dit verband een groot compliment voor het uitgeven van nu al 67 goed verzorgde monografieën in de “Verbum Holocaust Bibliotheek”.

Bettine Siertsema werkt als universitair docent geschiedenis aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Zij heeft meerdere boeken over de Holocaust geschreven.

ISBN 9789493028340 | Uitgeverij Verbum | Hardcover | Omvang 224 blz. | februari 2020

© Henk Hofman, 26 februari 2020

Lees de reacties op het Forum en/of reageer. Klik HIER