Het gevoel dat er iets niet klopte
Een jeugd tussen 1940 en 1948
Jarenlang is er in Duitsland niet gesproken over het gewone leven van de burger. Men schaamde zich. Hoe kom men het dan hebben over de ontberingen die er in dat land evengoed als elders waren?
Nu komen er boeken uit over die tijd, en zelf al is het maar een beetje overdreven - het zijn tenslotte herinneringen, de schrijfster heeft het over haar jeugd - dan nog maakt haar relaas een schokkende indruk. Zij was een kind van vijf toen ze met moeder, broertjes en zus moest vluchten uit Berlijn dat heftig gebombardeerd werd. Hun vader was een Nazi en zat aan het Oostfront. Ze trokken in bij hun grootvader van moederskant, sterk tegen zijn zin.
Ze bleken de eerste vluchtelingen te zijn, later werd zijn huis, de burcht genoemd, bewoond door nog veel meer mensen. Van alle kanten kwamen de vluchtelingen, van allerlei pluimage en afkomst. Duitsers, maar ook buitenlanders. Het dorp bij de burcht zat tot in de geitenhokken toe helemaal vol met mensen. Er was nauwelijks voedsel, er was geen kleding, van elektriciteit was al helemaal geen sprake, en ook stromend water was er maar af en toe. Hygiëne, daar hadden ze nauwelijks van gehoord.
De viezigheid stroomde door de straten, en ook op de burcht werd vuil gewoon buiten gegooid, tot het legen van de po's toe.
Er braken dan ook geregeld epidemieën uit onder mens en dier.
In die tijd werd kinderen niets verteld, het meisje snapt niet wat er om haar heen gebeurt. Ze moet naar school, en leert daar van een fervent Hitleraanhangster dat de Hitlergroet verplicht is, dat je je als Duitser tot de dood toe moet verweren tegen de vijand, en anders zelf gedood wordt. Maar van haar grootvader mag ze thuis de groet niet laten horen, ze mogen niet naar de radio luisteren, en waarom probeert haar grootvader die Engelsman te redden, als hij met zijn vliegtuig neerstort in het dorp?
Na de oorlog is het nog lang niet gedaan met de armoede, al is het eigenlijk niet zozeer die ontberingen waar het kind over in zit. Ze weet niet beter, en accepteert dat. Het zijn meer de tegenstrijdigheden in haar dagelijks leven, die haar verwarren.
Dat is hetgeen vooral blijft hangen als je het boek leest: die verwarring. Natuurlijk weten we wel dat er in Duitsland niet alleen maar soldaten, en dan vooral officieren, waren, maar het is goed eens te lezen over hoe het gewone volk er aan toe was.
ISBN 90 5936 139 3 Gebonden: harde kaft, 191 pagina's vertaald door Gerda Meijerink, Cossee, Amsterdam oktober 2006
© Marjo, februari 2008
Reageren? Klik hier!