De ontdekking van de aarde
Het grote verhaal van een kleine planeet
Peter Westbroek

‘…de conclusie van dit boek. Ik constateer dat wij nu, op dit moment, verwikkeld zijn in de voornaamste ontwikkeling die de afgelopen 46 miljoen eeuwen in het zonnestelsel heeft plaatsgehad: de bewustwording van de planeet aarde, of om het wat preciezer te zeggen: het begin van planetaire zelfkennis’, pag. 7.

De auteur maakt duidelijk dat er innerlijke samenhang begint te groeien tussen voorheen gescheiden disciplines als geologie, biologie en menswetenschappen. Hij noemt deze integratie Earth System Science: een samenhangende visie op het ontstaan en functioneren van de aarde: ‘Geosfeer, hydrosfeer, atmosfeer en biosfeer vormen een interactief geheel, waarvan de dynamiek wordt aangedreven door de straling van de zon en het verval van radioactieve elementen binnen de aarde’, pag. 199. 

De auteur streeft naar een toegankelijk verhaal en gezien het feit dat het boek al z’n derde druk beleeft, is dit ook wel overgekomen. Toch vind ik de materie niet echt gemakkelijk te bevatten. Zijn verhalen over gesteenten, zuurstof en kalk zijn toch wel een beetje voor mensen met een natuurkundige achtergrond. Vele tekeningen verhelderen de tekst maar vragen ook wel om enige kennis van zaken teneinde deze volledig op waarde te kunnen schatten.

Zoveel is mij wel duidelijk geworden dat het aardoppervlak voortdurend in beweging is en dat er tal van bijna onzichtbare processen gaande zijn waardoor er een permanente stroom van afbreuk en transport van grond en gesteente (door erosie) plaats vindt. De dingen zijn minder permanent dan ze zich uiterlijk aan ons voordoen. Het gesteente dat ons bijna onvergankelijk voorkomt, bevindt zich in feite in een langlopende cyclus van afbreuk, transport en wederopbouw elders. Dit werd voor het eerst ontdekt door de wetenschapper Hutton in 1788 in Schotland.

De foto van de aarde vanuit de ruimte, genomen tijdens de reis naar de maan tijdens kerst 1968 is iconisch en heeft ons wereldbeeld sindsdien veranderd. Dit wordt prachtig verwoord door een NASA-functionaris: ‘Het kwam erop neer dat een stukje film van negentien cent de belangrijkste uitkomst was van een project dat miljarden dollars had gekost’, pag. 120.
Mede hierdoor kregen we een nieuwe kijk op de wereld en voelden we ons meer betrokken bij onze planeet: ‘Zo werden de eerste foto’s van de aarde hét icoon van een nieuw gevoelsleven, van een wereldbeeld waarin plaats was voor ontzag en verwondering over de complexiteit van onze planeet’, pag. 128.

De auteur legt nadruk op wat hij emergentie noemt: onderlinge en vaak complexe verbondenheid die leidt tot harmonie. Alles hangt met elkaar samen en is van elkaar afhankelijk.

Mooi vind ik dat hij als wetenschapper duidelijk ruimte houdt voor de verwondering en pleit voor een open ontvankelijke houding om de diepe geheimen van het leven te ontdekken. We mogen de aarde als ‘ons thuisland’ beschouwen en dienen haar ook als zodanig te waarderen en er verantwoordelijk en respectvol mee om te gaan.

ISBN 9789460035821 | Paperback | 320 pagina's | Uitgeverij Balans Amsterdam | september 2012

© Evert van der Veen, 10 augustus 2018

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER