Ik (Ali)
Het boek is voor het eerst uitgekomen in 1985 en het is te hopen dat er vanaf die tijd wat veranderd is maar ik vrees het ergste.
Günter Wallraff plaatste in maart 1983 de volgende annonce:
Buitenlander, sterk, zoekt werk, onverschillig wat,
ook zwaar en vuil werk, ook voor weinig geld.
Aanbiedingen onder nummer...
en startte hiermee een onderzoek naar de houding van mensen tegenover buitenlanders.
Hij liet donkere contactlenzen maken die hij dag en nacht kon dragen, zette een donkere pruik op en zo was zijn vermomming compleet. Vanaf nu was hij Ali, een man van Turkse afkomst die gebrekkig Duits praatte.
Onmiddellijk veranderde de houding van mensen. Er werd op hem neergekeken, hij werd uitgescholden of genegeerd.
Het begon met een renovering van een villa waarbij hij volkomen genegeerd werd en bij het uitvallen van de alarminstallatie onmiddellijk als eerste verdacht werd, ook door de politie. Daarna werken op een boerderij om brandnetels te verwijderen en greppels schoon te maken. Hij moest zich verborgen houden voor de buren en 'mocht' slapen in een lege stal. Dit soort werk heeft 'Ali' een jaar lang gedaan. Soms kreeg hij zelfs niet uitbetaald.
Daarna probeert 'Ali' of hij gedoopt kan worden bij de katholieke kerk omdat hij, a- bij de kerk wil horen, b- niet kan trouwen als hij niet katholiek wordt, hij moet katholiek worden van haar ouders, c- hij door snel te trouwen kan voorkomen dat hij het land uitgezet wordt.
De eerste reactie van de pastoor is, als hij 'Ali' ziet: "Hier valt niets te halen, ga maar naar de bijstand."
Hij mag niet eens binnenkomen en met de woorden "Wij zijn hier geen asiel. Als u mij niet onmiddellijk met rust laat, haal ik de politie." wordt na wat heen en weer gepraat de deur voor hem dichtgesmeten. Hij probeert het nog bij 3 bij andere pastorieën waarbij hij blijk geef van zijn wanhoop en uitstekende bijbelkennis maar elke keer wordt hij geweigerd. Hij moet eerst lessen nemen en over een jaar kan hij misschien gedoopt worden maar dat is dus nog niet zeker. De vierde... laat hem niet eens uitspreken, het is in orde, het kan op zeer korte termijn gebeuren. Deze pastoor is een Pool die pas vier jaar geleden in Duitsland is komen wonen...
Dit zijn nog maar 'kleine' dingen als je het vergelijkt met wat later gebeurt. Hij werkt nog bij MacDonalds en alles draait daar om productie, mensen en zeker buitenlanders tellen niet. Hij biedt zich aan als proefkonijn voor geneesmiddelen met alle gevolgen van dien... Allerlei soorten werk nam hij aan.
'Ali' heeft inmiddels een woning gehuurd in een buurt die beter bij een 'sjofele Turk' past. Dan vindt hij werk via een koppelbaas. Bij de hoogovens van Thyssen moet hij stof ruimen, anders lopen de machines vast. Zijn collega's, vluchtelingen, zijn voor het merendeel illegaal aan het werk. Er wordt geen beschermende kleding en schoenen gegeven, een mondkapje is onzin. Het stof zit vol zware metalen... maar niemand kan wat zeggen, als je commentaar hebt dan kan je het vergeten, onmiddellijk ontslag volgt. Verbijsterend is het verhaal van het schoonmaken van metalen buizen waar aanslag (zware metalen) in vast is gekoekt. De mannen moeten de buizen in kruipen en de aanslag losbikken, als dat te langzaam gaat worden er drilboren ingezet. Ook hier weer geen enkele beschermening, zelfs geen oordoppen. Dit alles tegen een hongerloontje. Sommige mensen moeten bij een haastklus zeventig uur achter elkaar werken met enkele zeer korte pauzes. De koppelbaas strijkt het merendeel van het geld op.
Het enige wat 'Ali' in scene zet is werk bij een kerncentrale. Dit om te kijken hoever de koppelbaas gaat. Zonder enige scrupules wil deze baas mensen, die zo goed als zeker aan een veel te hoge dosis straling zullen blootstaan, naar die centrale sturen...
Niet alleen het werk maar ook de houding van de mensen om hem heen is schokkend. 'Ali' wordt voor van alles en nog wat uitgemaakt. Eén collega heeft door wat 'Ali' aan het doen is. Alles wordt gefilmd. Gelukkig wordt hij niet verraden.
Günter Wallraff ging heel ver in zijn rol als 'Ali' en het is bewonderswaardig dat hij dit er voor over had om de houding van mensen en het mensonterende en levensgevaarlijke werk aan de kaak te stellen. Het boek heeft veel stof doen opwaaien zoals achterin te lezen is. Hopelijk is dat stof niet neergedaald en dwarrelt het nog flink!
ISBN 9052264600, pocket, 392 pagina's, pocketeditie De Geus 2004,
Vertaald door Irene Eichholtz en Tineke Davids; Jos Perry
© Dettie, maart 2008
Lees de reacties en/of reageer, klik hier!
Ik (Ali)
Na het dichtslaan van dit boek blijft de vraag hangen: Hoe zou de stand van zaken nu zijn, anno nu...
Toen in 1982 onderzoeksjournalist Günter Wallraff undercover ging als Turkse gastarbeider in Duitsland, was misschien in kleinere kring wel bekend dat Turken zwaar gediscrimineerd werden, maar er werd geen ruchtbaarheid aan gegeven. Wat je niet ziet of hoort, dat weet je niet.
Maar het was erg slecht gesteld met de Turken. Overigens ook met andere nationaliteiten en soms waren het ook Duitsers die zo behandeld werden, maar Wallraff spitst zijn verhaal toe op de grootste groep en dat waren de Turken. Die leefden toch al aan de onderkant van de maatschappij, maar de manier waarop ze misbruikt werden, het is je reinste horrorverhaal.
Wallraff laat zich op dezelfde manier misbruiken als de gastarbeiders: hij moet het werk doen dat de autochtoon niet doet! Onmenselijk werk, in zeer gevaarlijke situaties, zonder voldoende veiligheidsmaatregelen, zonder bescherming, en zonder sociale verzekeringen of een ziekenfonds. En de koppelbaas strijkt het geld op! De arbeider die vaak gedwongen wordt om niet zomaar overuren te maken, maar twee of zelfs drie ploegdiensten achter elkaar te draaien, mag in zijn handen klappen als hij een schijntje daarvan in handen krijgt. Met als gevolg dat de Turken nog meer gaan werken of twee baantjes hebben, vooral de mensen die een gezin te onderhouden hebben.
Ze zijn niet meer dan een gebruiksvoorwerp...
Onvoorstelbaar is het verhaal van de katholiek kerk. Priesters tot wie 'Ali' zich wendt, omdat hij gedoopt wil worden weigeren hem botweg. De enige die bereid is te luisteren en hulp te bieden blijkt zelf een buitenlander te zijn...
Het is goed dat Wallraff dit aan de kaak heeft gesteld. De schok was groot.
Maar zou het iets geholpen hebben? En ik weet ook zeker dat dit niet alleen in Duitsland gebeurde, gebeurt, maar helaas overal waar gastarbeiders zijn. Men zou eens tot zich door moeten laten dringen dat zonder deze mensen het werk dat zij willen doen blijft liggen...
ISBN 9052264600, pocket, 392 pagina's, pocketeditie De Geus 2004,
Vertaald door Irene Eichholtz en Tineke Davids; Jos Perry
© Marjo, april 2008