Wie ben ik als niemand kijkt
Een andere kijk op de ouder wordende vrouw
Liesbeth Woertman

Toen ik zestig werd, bleek ik in één dag tijd veranderd te zijn van een zelfstandige redelijk uitziende vrouw in een incontinente, hulpbehoevende, gerimpelde vrouw die zwaar behoefte had aan steunkousen, trapliften enz. Via mail vlogen de reclames voor tenalady's, sta-op-stoelen, ondersteunende bh's me om de oren. Ik kon mijn oogleden voordelig laten liften, wondercrèmes uitproberen waardoor mijn huid weer jong, zacht en rimpelloos zou worden en ga zo maar door. Het verbaasde mij enorm dat deze leeftijd onmiddellijk werd verbonden met enorme aftakeling en ouderdom. Ook toen ik vijfenzestig werd, kreeg ik een extra lading mails met hulpmiddelen om mijn zelfvertrouwen en lijf en leden te ondersteunen en te verbeteren.

Dit boek gaat over het ouder worden en met name wat het betekent om als vrouw ouder te worden. Tot haar verbazing merkte Woertman dat er weinig bekend is over de ouder wordende vrouw. Er zijn ook maar enkele mensen die daarover geschreven hebben, zoals de onvolprezen Simone de Beauvoir, waarvan prachtige citaten in dit boek zijn opgenomen.
Verder noemt zij enkele vrouwen die voor haar als voorbeeld hebben gediend of wiens werk een inspiratiebron waren zoals Andreas Burnier, die zij persoonlijk gekend heeft evenals Shawwa Wijnberg, Hannah Arendt en anderen. Maar ook citaten uit het werk van Clarissa Pinkola Estés - De ontembare vrouw - worden regelmatig aangehaald.


De schrijfster zelf is van 1954 en heeft de oudere vrouw zien veranderen van vrouwen die hun baan op moesten zeggen als ze trouwen en dienstbaar en gehoorzaam waren aan man en voornamelijk zorgen voor het huishouden en de kinderen - ze moest in bijna alles toestemming van hun man hebben - in vrouwen die net als de man een carrière opbouwden en zelfstandig handelden en beslisten.

Ook qua uiterlijk veranderde er veel meldt Woertman. De vrouwen die vlak na de Tweede Wereldoorlog geboren werden kenden hun oma's en moeders voornamelijk gekleed in een jurk met schort erover. In de jaren zestig kwam echter de grote omslag. Vrouwen 'vochten' zich vrij. Ze gingen buitenshuis werken en de opgelegde onderdanigheid aan de man verdween. Geweldig natuurlijk, maar er kwamen andere dingen voor in de plaats die een ander soort onderdanigheid vormden.

Liesbeth Woertman stelt vast dat in de loop der jaren de vrouw bijvoorbeeld steeds aantrekkelijker moest zijn en vooral jong. In een wereld van internet waar veel gefotoshopt wordt, wordt het extra lastig om jezelf te aanvaarden zoals je bent. Op straat wordt de jonge vrouw opgemerkt, is er interesse in die vrouw, maar bij het ouder worden verdwijnt op gegeven moment die geïnteresseerde of bewonderende blik en belandt de vrouw in een wereld waarin zij bijna onzichtbaar is geworden.

De vrouw zelf moet ook wennen aan haar oudere lijf en gezicht, zij vóelt zich nog wel jong maar het beeld past er niet meer bij. En dat is lastig. Ook rijst de vraag: Tel je als vrouw nog wel mee? Want de hele buitenwereld werkt mee aan het beeld dat een vrouw 'minder' is als ze oud is. Oudere mannen worden vaak sportief weergegeven op een golfbaan, of in een snelle auto met een jonge aantrekkelijke vrouw naast zich. Oudere vrouwen daarentegen worden vaak bespot als zij een jongere man heeft, zij mogen hun 'kipfilet' armen niet meer tonen en moeten vooral slank blijven, terwijl oudere mannen hun bierbuik al dan niet bloot mogen tonen. Dat is wel normaal.

Maar het gaat niet alleen om uiterlijkheden. Woertman benadrukt dat het als oud gekenmerkt worden vooral voortkomt uit het feit dat je passief wordt, dat je niet meer openstaat voor vernieuwing, je niet meer verwondert. Persoonlijk ken ik mensen die op hun vijfentwintigste al oud waren en mensen die op hun tachtigste nog steeds in de bloei van hun leven waren en een inspiratiebron betekenden dankzij hun enthousiasme, passie en interesse.
Kortom, Woertman roept op tot acceptatie van het ouder wordende lijf maar vooral tot open blijven staan voor nieuwe inzichten, indrukken en ideeën. Dat maakt dat je leven de moeite waard blijft, dat je jong van geest blijft  ondanks de ongemakken die bij het ouder worden horen.

Het boek is verder in een zeer toegankelijke stijl geschreven, het had voor mij zelfs iets dieper mogen gaan. Het is voornamelijk gebaseerd op werk van grote schrijfsters en op waarnemingen en herinneringen van Woertman zelf. Enkele zaken die genoemd worden zijn aannames, die nog niet bewezen zijn, wat overigens niet wil zeggen dat ze er niet toe doen. Het is een zeer prettig leesbaar boek en Woertmans inzichten maken dat de ouder wordende vrouw zichzelf meer zal waarderen om wie zij is.

Liesbeth Woertman is emeritus hoogleraar Psychologie  aan de universiteit in Utrecht. Zij promoveerde in 1994 op het onderwerp lichaamsbeelden. Eerder schreef zij Je bent al mooi en Psychologie van het uiterlijk.

ISBN 9789025911027 | Paperback | 224 pagina's | Ten Have | juli 2022

© Dettie, 23 augustus 2022

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER