Keizers van Constantinopel
Kevin Lygo

Dit boek beschrijft de geschiedenis van Byzantium aan de hand van de levens van de Byzantijnse keizers. Elke keizer krijgt een eigen hoofdstuk met een vaste structuur: korte typering van persoon en tijdsomstandigheden, een treffend citaat van een tijdgenoot over de keizer en daarna een verslag over de regeerperiode. Ook zijn schitterende illustraties in kleur opgenomen die getuigen van een bloeiend cultureel leven. De combinatie van tekst en beeld maakt dit tot een bijzonder boeiend en waardevol boek.

Na de val van het West-Romeinse Rijk in 476 bleef het Oost-Romeinse deel van het rijk voortbestaan. Dit rijk, Byzantium genaamd, wist zich in een groot deel van het Middellandse Zeegebied te handhaven tot in 1453 de hoofdstad Constantinopel door de Ottomaanse Turken werd veroverd.

Wie het woord ‘Byzantijns’ intikt op de zoekbalk van Google, stuit op meerdere betekenissen.
Byzantijns duidt op politieke en militaire macht en op een indrukwekkende creatieve ontplooiing. Maar het heeft ook te maken met kuiperijen, intriges, sluipmoorden, wreedheden, complotten en samenzweringen.
Al deze aspecten worden voortreffelijk belicht in dit boek. Neem de strijd om de vraag of beelden (iconen) vereerd mochten worden. De felle verdeeldheid over dit vraagstuk verzwakten het rijk en vervreemdde het van de kerk in Rome.

Die afstand tot Rome bleek ook uit de afwijzing van de gedachte dat de paus de opvolger van Petrus was. De patriarch van Constantinopel was van mening dat de twaalf apostelen gelijk aan elkaar waren geweest in macht en autoriteit. Het theologische debat over de naturen van Christus was ook een splijtzwam en is nog veel ingewikkelder dan de vragen over de verering van de iconen en de positie van de paus.

In cultureel en theologisch opzicht groeiden Constantinopel en Rome steeds verder uiteen tot de Oosters Orthodoxe Kerk zijn eigen weg ging. Ze is nu nog bepalend in Griekenland, de Balkan en Rusland.

Dan zijn er de wreedheden die een kenmerkend onderdeel zijn geworden van de Byzantijnse geschiedenis. Een keizer moest lichamelijk zonder gebreken zijn. Dus werden potentiële troonopvolgers en rivalen verminkt om aanspraken op de troon onmogelijk te maken. Meestal werd de neus afgesneden of werden de ogen bij het slachtoffer uitgestoken. Dan waren er nog de wreedheden op het slagveld en de bloedige twisten die intern werden uitgevochten, bijvoorbeeld over de vraag of iconen vereerd mochten worden.

Toch legt dit boek dus ook getuigenis af van de grootsheid van dit rijk. Eeuwenlang hielden de keizers de Islamitisch opmars naar het westen van Europa tegen. Europa zou in zijn christelijke en huidige seculiere vorm niet hebben bestaan als het Byzantijnse Rijk niet eeuwenlang de moslimlegers had gestuit in hun opmars. En Europa heeft grote invloed ondergaan van de Byzantijnse kunst, architectuur, filosofie en het rechtssysteem. Opvallend is de belangrijke rol die sterke vrouwen in de turbulente Byzantijnse geschiedenis hebben gespeeld. Overigens zowel ten goede als ten kwade, net als bij de mannen.

Opmerkingen:
Op blz. 17 lees ik dat keizer Constantijn de Grote (306-337) het christendom tot staatsgodsdienst heeft uitgeroepen. Dat is niet juist. In het Edict van Milaan (313) schonk de keizer aan het christendom vrijheid van godsdienst. Keizer Theodosius de Grote (379-395) verhief het christendom tot staatsreligie.
Op blz. 30 staat dat keizer Julianus de Afvallige (361-363) een broer was van zijn voorganger Constantius II (337-361). Een paar alinea’s verderop staat vermeld dat Julianus een neef was en die vermelding is juist.
Op blz. 61 schrijft Lygo dat monofysieten geloofden dat Jezus en God één waren. Orthodoxe christenen onderschreven dat echter ook. Het verschilpunt is dat monofysieten meenden dat de menselijke natuur van Jezus zich oploste in Zijn Godheid, terwijl orthodoxe christenen beweerden dat Jezus zowel voluit mens als God was.

Kevin Lygo (1957) studeerde psychologie en maakte carrière in de televisiewereld. Hij is expert op het gebied van islamitische en Byzantijnse kunst. De uitgever heeft het boek voortreffelijk vormgegeven. Auteur en uitgever hebben een boek samengesteld dat zeer aangenaam is om te lezen.

ISBN 9789401918398 |paperback | Omvang 336 blz. | Uitgeverij Omniboek | maart 2022

© 1 juni 2022, Henk Hofman

Lees de reacties op het Forum en/of reageer, klik HIER.