Vrijheid Veiligheid
Mark Elchardus

De meeste dagbladen hebben minimaal één vaste columnist in dienst. Columns worden graag gelezen door abonnees. Een goede column is kort maar krachtig en ietwat prikkelend geschreven.  In dit boek zijn 87 columns gebundeld die Mark Elchardus tussen 2017 en 2022 schreef voor De Morgen.
De Morgen is een Belgisch Nederlandstalig dagblad. Volgens Wikipedia heeft het dagblad een linkse achtergrond en een eigenzinnig imago.

Columns die op het nieuws betrekking hebben, kunnen snel verouderen. Maar deze columns hebben betrekking op thema’s die nog steeds actueel zijn en dat voorlopig nog wel zullen blijven. Het gaat over klimaat, migratie, woke, vrijheid en veiligheid. Onderwerpen die in het brandpunt van de belangstelling staan.
De columns zijn gegroepeerd rond vijf thema’s.

Deel 1 bespreekt ontwikkelingen in politiek en democratie.
Deel 2 gaat over het gedrag van politici, media en kiezers.
Deel 3 gaat over een nieuwe wereld, waarin het Westen aan de zijlijn staat en zijn ideologie heeft afgedaan.
Deel 4 behandelt de noodzaak dat de samenleving een gemeenschap moet zijn die zich over generaties uitstrekt.
Deel 5 besteedt aandacht aan migratie en het vluchtelingenverdrag.
Een afsluitend essay biedt een terugblik op de behandelde thema’s, legt dwarsverbindingen bloot en wijst op een hoopvol perspectief voor de toekomst.

Mark Elchardus waakt voor uitersten, wijst radicalisme af en legt de vinger bij inconsequent denken. Zo vindt hij het vreemd dat mensen die kritisch staan tegenover eeuwige economische groei, pleiten voor migratie omdat ze economische groei zou bevorderen. Mensen die zich bezorgd maken over het klimaat steunen massale migratie van mensen uit landen met een lichte ecologische voetafdruk naar landen met een zware ecologische voetafdruk. Mensen die zich zorgen maken over overbevolking reageren op het lage vruchtbaarheidscijfer met een pleidooi voor massale immigratie. De mogelijkheid om het geboortecijfer te laten groeien komt niet aan de orde. Evenmin het nadenken over de vraag hoe een duurzame samenleving te combineren is met een krimpende bevolking.

Volgens Elchardus is er een breed gedeeld gevoel van malaise. Politici hebben geen grip meer op de crises die elkaar in snel tempo opvolgen en versterken. De bevolking is ‘op een bijna wanhopige wijze op zoek naar bescherming en bestaanszekerheid’. En daarmee doet de grote vraag zich voor: moeten we vrijheid opgeven omwille van veiligheid? Over het antwoord op die vraag zijn Westerse samenlevingen diep verdeeld. Wat is het perspectief voor de toekomst?

De auteur somt een reeks mogelijke maatregelen op om de crises te boven te komen. Om er een paar te noemen: Sluit de grenzen niet voor migranten, maar pak wel illegale migratie stevig aan. Haal de maakindustrie terug naar Europa. Zet technologische innovatie in om klimaatopwarming tegen te gaan en sluit kernenergie niet op voorhand uit aan. Leer te leven met de gevolgen van klimaatverandering. Pak geweld en extremisme steviger aan. Geef niet-gekozenen (EU) geen macht boven gekozen volksvertegenwoordigers. Houdt rechtspraak gescheiden van de uitvoerende macht.

Het Woord Vooraf is geschreven door Koen Lemmens, hoogleraar publiekrecht aan de KU Leuven. Hij schrijft dat Elchardus met dit boek ‘het schurend onbehagen’ in kaart heeft gebracht. Volgens Lemmens is de rode draad in het boek het verzet van Elchardus tegen insnoering van het maatschappelijk debat op morele gronden en tegen de inperking van het vrije academische debat. In die typering kan ik me helemaal vinden. Vrijheid Veiligheid is zeer de moeite waard om te lezen. Het is een oproep om naar elkaar te luisteren in plaats van elkaar te verketteren en de mond te snoeren.
Mark Elchardus (1946) doceerde sociologie aan de Brown University (VS) en de Vrije Universiteit Brussel.

ISBN 9789464369915 | Paperback | Omvang 347 blz. | Uitgeverij Ertsberg (Be) | februari 2023

© Henk Hofman, 22 februari 2023

Lees de reacties op het Forum en/of reageer, klik HIER