https://www.markblaisse.com

Het orakel van Napels
De alternatieve waarheid van Giambattista Vico (1668-1744)
Mark Blaisse

Giambattista Vico (1668-1744) hoort niet tot de bekendste denkers uit ons verleden. Vico is bekend bij historici en filosofen, maar niet bij het grote publiek.

De Italiaan Vico leefde in een periode waarin de Verlichting bezig was aan een opmars in het Europese denken. Centraal stond René Descartes die de nadruk legde op de rationele mens. Vico nam daar afstand van.  Hij wilde kennis niet beperken tot de rede, maar verbreden zodat ook verbeeldingskracht, cultuur en historie vielen onder de bronnen van onze kennis. Voor Vico was kennis meer dan meten, en daar had hij zeker een punt te pakken. Vico stond daarin vrijwel alleen. Met dit inzicht was hij zijn tijd ver vooruit. Overigens nemen we dan tijdgenoot Blaise Pascal hierin mee. Pascal, die stelde dat het hart zijn redenen heeft, die de rede niet kent.

Vico was zijn tijd ook vooruit in zijn visie op de geschiedenis van de mens en de grote culturen uit het verleden. Hij stond aan de basis van een cyclische visie op de geschiedenis. In de moderne geschiedenis pakten Oswald Spengler, Arnold Toynbee en Samuel Huntington dit spoor weer op. De mens worstelt door de eeuwen heen steeds met dezelfde problemen. Er is een herhaling van conflicten en dilemma’s, maar ook van oplossingen en uitwegen naar een nieuwe tijd. Vergelijk het maar met het opgroeien van een kind via puberteit naar volwassenheid om te eindigen in de aftakeling van de ouderdom. Elke generatie moet met vallen en opstaan leren hoe het leven in elkaar steekt.

Vico was ervan overtuigd dat grondige kennis van de geschiedenis de ankers kon bieden die de volgende generatie nodig had om niet te verdwalen. In de opvoeding ging het om vorming, cultuur, traditie, innerlijke wijsheid, denken en begrijpen. De Duitsers noemen dat Bildung. Het is een opvoedingsideaal dat veel verder reikt en veel dieper graaft dan het Verlichte ideaal van zelfontplooiing.

Het aantrekkelijke van dit boek is dat het niet alleen de persoon van Vico tot leven brengt, maar dat de auteur ook een tijdsbeeld geeft, zoals:

- Napels, de stad waar Vico zijn leven sleet, met zijn rijke geschiedenis. In de vroegmoderne tijd was Napels een van de grootste steden in Europa, befaamd om zijn cultuur en kunst, beroemd ook vanwege zijn gastronomie, in de schaduw van de immer rokende Vesuvius, betwist door Spanje en Oostenrijk. Napels was een mix aan geuren en kleuren. De stank van verbrand afval op straat, en de geur van tijm op de markt. De schoonheid van de baai waar Napels aan lag en de uitwerpselen op straat van mens en dier. Het waren tegenstellingen waar veel stedelingen toen mee moesten zien te leven.

- De zwakke gezondheid van Vico, zijn huwelijk met een vrouw die niet kon lezen en schrijven, maar wel een schoonheid was, zijn overtuiging dat de belangrijkste taak van moeders het opvoeden van hun kinderen was, het favoriete recept van Vico.

- De plaag van de builenpest, de omgang met krankzinnigen, de castratie van jongens, het komt allemaal langs in dit boek. Soms gruwt de lezer van het bijgeloof en de gebruiken van die tijd. Hoe kom je op het idee om jongetjes voor hun 10e levensjaar te castreren zodat ze hun hoge sopraanstem behielden? De ingreep werd gedaan door slagers die ervaring hadden met het castreren van biggen. Meestal ging het om weeskinderen, voor wie niemand in de bres sprong. De ingreep werd zonder verdoving uitgevoerd en moet zeer pijnlijk zijn geweest.  Händel heeft veel gebruik gemaakt van castraten. De oorsprong ligt in de Islamitische wereld (denk aan de eunuch). In de protestantse landen was castratie verboden.

- ln landen als Spanje en Italië mochten vrouwen niet op het podium verschijnen.

Je blijft je verbazen over de menselijke aard.

Mark Blaisse brengt het allemaal tot leven in een fraaie stijl en dit alles maakt het boek zeer aantrekkelijk om te lezen. De schrijver blijft zelf bescheiden op de achtergrond. De achterflap vermeldt niet meer dan dat hij historicus, journalist en schrijver is. Ik complimenteer de schrijver met zijn boek!

ISBN: 9789460038228 | Paperback | 240 pagina's | Uitgeverij Balans | maart 2018

© Henk Hofman, 31 maart 2018

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER