https://maartenslagboom.nl

Motown op legerkistjes
Maarten Slagboom

Iedereen die iets meer dan een bovengemiddelde liefde voor films, boeken of muziek heeft zal het herkennen… grote beslissingen die je neemt op basis van een songregel, het boek dat je voor de duizendste keer openslaat, ook al ken je sommige passages bijna uit je hoofd, de filmpersonages die je worstelingen weerspiegelen, als ware het die van jezelf.

Maarten Slagboom schreef er deze bundel stukken over, een hartstochtelijke ode aan de haast alledaagse kunst van muziek, film en boeken. Een persoonlijke serie verhalen over boeken, muziek en films waaraan hij zich schatplichtig voelt en verschil hebben gemaakt in zijn leven. Nooit een therapeut bezocht, nooit een zelfhulpboek opengeslagen, maar wel romanpersonages die een leven lang met hem mee gingen, wel films over mensen die net als hij, groots en meeslepend wilden leven maar soms verstrikt raakten in het echte leven.

Boeken en films die onrustig maken, of juist rustig, die confronteren met de grote levensvragen, of troosten. Een boek (en film) als Revolutionary Road van Richard Yates bijvoorbeeld, waarin de karakters worstelen met frustraties, verlangens en teleurstellingen. Waar hun eenzaamheid zo genadeloos dichtbij komt dat je er niet aan ontkomt hun tekortkomingen op jezelf te betrekken. Of een boek als Light Years van James Salter, over personages in hun ‘midlife’, die worstelen met zingeving, om te lezen ter troost en overpeinzing als het leven versnelt en je ouder wordt…

De literatuur die niet alleen blootlegt en verwoordt, maar bezweert. Mogelijkheden toont om de blik te vernieuwen. Om het tempo te vertragen moet hij zich, dat lijken al die personages duidelijk te willen maken, op de eerste plaats overgeven aan de kanteling van perspectief en, wat meer reizen. Dat dikt het leven een beetje in, het heeft diezelfde condenserende werking als goede literatuur.

Het meest ontroeren de verhalen over zijn dementerende moeder, zoals in het openingshoofdstuk waarin hij vertelt over hoe alles in haar hoofd vervaagt maar de Spaanse klanken van Juan Pardo haar terug brengen tot in het moment van toen, toen het leven nog mooi was. Hoe die muziek haar verlost uit het leven van nu, waarin ze meestal vooral het liefst dood wil. Muziek blijkt sterker dan de Alzheimer die gaten in haar hoofd slaat, maar die God zij dank al die mooie liedjes ontziet. Ook een film als 45 years  helpt om haar situatie in net een ander perspectief te zien…

Misschien is dit het waardoor de film mij zo raakte. Mijn moeder verliest het vermogen om nog te reflecteren op nieuwe informatie, om zich grote levensvragen te stellen. Geen gebeurtenis lijkt het leven dat achter haar ligt nog in een ander perspectief te kunnen zetten. In haar hoofd lopen heden en verleden steeds meer door elkaar heen, het narratief verdikt en er spant zich een net om de verzamelde herinneringen dat geen nieuwe meer toelaat. De jurk die ze had aangeschaft voor de viering van de 50^e huwelijksdag hangt ongedragen in de kast, het feest werd op het laatste moment afgelast. Er is maar één troost. Geen gebeurtenis kan nog onbarmhartig de belichting bijstellen. Niemand kan meer aan de knoppen draaien, niets kan het verhaal nog bezoedelen.

Ook in zijn eigen leven blijkt muziek een bron van plezier, inspiratie en troost. Juist muziek gaat letterlijk een leven lang mee, in één liedje ligt soms een wereld van lief en leed besloten. Zijn muzikale liefde strekt zich uit van de new wave waar het allemaal mee begon, van David Sylvian, in wiens muziek hij zich jarenlang onderdompelde omdat alles wat hij schreef over hem leek te gaan, tot zijn liefde voor oude soul nu, vooral van vrouwen. Want oude soul, zo leer ik van hem en zijn dochter, moet vooral door vrouwen gezongen worden. Het zijn zelden de zangers die hem kunnen beroeren, maar altijd de vrouwen, vaak de achtergrondzangeressen, zodat hij en zijn dochter deze muziek doorgaans gekscherend de “Kan die man niet weg?"muziek noemen.

Een prachtig hoofdstuk beschrijft de rol van de rivier in de muziek, als troostrijke allesomvattende metafoor voor donkere dagen, zoals in de muziek van Bill Callahan. In het hoofdstuk wordt de Poolse dichter Czeslaw Milosz geciteerd; ”Wanneer het leven pijn doet gaan we terug naar zekere rivieren”. Dat werkt vaak letterlijk zo, weinig zo troostend als naast een stromende rivier staan, maar ook in de rivier als metafoor in muziek  zoals bij Callahan maar bv ook bij Joni Mitchell en Bruce Springsteen valt veel troost te halen.

De titel van het boek Motown op legerkistjes verwijst naar zijn twee grote liefdes in de muziek, de Motown en de punk. Over hoe wij vaak schotten zetten tussen genres, bedenken welke regels daaraan verbonden zijn, en wat je wel en niet mooi mag vinden. Maar vooral over hoe gróót de wereld wordt als je ontdekt dat het een het ander niet uit hoeft te sluiten. Dat het niet gaat om in welk hokje iets hoort, maar of het je raakt en of je er troost uit kunt putten, of plezier.

Het boek gaat dan ook niet over smaak, voor iedereen zal het lijstje boeken, film en muziek anders zijn, het gaat wel over de kracht van de alledaagse kunst en wat een verschil die kan maken in het leven van alledag. Wat niet wegneemt dat dit boek enorm nieuwsgierig makend is en er na afloop een hele lijst met aantekeningen naast me lag met films, boeken en muziek waar ik nu eindelijk écht eens achteraan moet. Een index  achterin het boek was wat dat ook wat mij betreft een aanrader geweest. Maar gelukkig staat er op Spotify een playlist  met een groot deel van de  muziek naar waar verwezen werd, en dat maakt veel goed.
Een aanrader dit boek!

Maarten Slagboom is journalist en als eindredacteur en researcher verbonden aan de VPRO. Hij  maakte onder meer de programma's  Made in Europe, Robo Sapiens en de Hokjesman. Eerder publiceerde hij het boek Echo en richtte hij online magazine Schift op.

Zie ook het interview met Maarten Slagboom

ISBN 9789082819007 | Paperback | 245 pagina's | Uitgeverij Schift | februari 2018

Willeke, 13 mei 2018

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER