http://edithhall.co.uk

Wat zou Aristoteles doen?
Hoe oude filosofie je leven kan veranderen
Edith Hall

In dit boek maakt de auteur een vertaalslag van de filosofie van Aristoteles naar tien thema’s die een grote rol spelen in het dagelijks leven van moderne mensen.

Enkele thema’s die in dit boek aan de orde komen zijn: het nemen van beslissingen, de wijze van communiceren, liefde, vrije tijd, geluk en sterfelijkheid. Het laatste thema, namelijk ‘sterfelijkheid’, krijgt ook het grootste aantal bladzijden: 34 bladzijden tegenover ongeveer 20 bladzijden voor de overige thema’s.

Het is een helder boek geworden. Eerst krijgt de lezer een overzicht van het leven van Aristoteles in jaartallen. Daarna een kaartje van de Griekssprekende wereld in de 4^e eeuw v. Chr. met de plaatsen waar Aristoteles heeft gewoond. Vervolgens een inleiding waarin de denkbeelden van Aristoteles worden weergegeven en de auteur ingaat op de receptie [wat wel en wat niet wordt overgenomen, H.H] in later tijden. Na de behandeling van de tien thema’s volgen nog een verklarende woordenlijst, een lijst met boeken om verder te lezen (geordend per thema), en nog het notenapparaat en register. Dat ziet er allemaal prima uit. Een hecht geconstrueerd boek.

Een kernbeginsel in het denken van Aristoteles is het zoeken van het ideale midden tussen uitersten. De ‘gulden middenweg’ is het vinden van een evenwicht tussen doorslaan naar de ene dan wel naar de andere kant. Een ander kernpunt van hem is de gedachte dat het individu zelf het heft in handen moet nemen. De mens die in harmonie met zichzelf en zijn omgeving leeft, bereikt een toestand van eudaimonia, wat je zou kunnen vertalen met welbehagen, goed in je vel zitten, of – wat sleetser – je voelt je gelukkig. Volgelingen van Aristoteles zijn rationeel ingestelde mensen, die zich bewust zijn van hun verantwoordelijkheid voor zichzelf en de gemeenschap. De opvoeding is van wezenlijk belang om het kind uit te laten groeien tot een zoön politicon, de zelfbewuste burger die zijn bijdrage levert aan bloei van de samenleving.

Veel lezers zullen baat hebben bij de aanwijzingen die Aristoteles geeft voor de inrichting van hun leven. Vanzelfsprekend is dit echter geen handleiding die leidt tot ‘geluk’. Daarvoor is het leven veel te weerbarstig. De opvattingen van Aristoteles hebben er veel meer mee te maken hoe je een goed leven kunt hebben, ook al zit het allemaal niet mee. De opdracht is om uit te vinden wat in jouw omstandigheden toch nog een goed leven kan zijn.

Dit is een waardevol boek in een tijd waarin sprake is van een uitbundige levensstijl (graaiende bankiers, shoppen en consumeren als leefstijl, feestvierders die bewoners van de binnensteden overlast bezorgen, om maar wat te noemen). Aristoteles is een reus onder de filosofen, een ‘uomo universalis’, die praktisch de gehele wetenschap van zijn tijd met zijn denken bestreek en beheerste. Tegelijk overdrijft de auteur het belang van Aristoteles wel een beetje. In zekere zin kan de mens ‘godgelijk’ worden, schrijft ze op blz. 38. Daar ziet het twee millennia na Aristoteles nog steeds niet naar uit. Dat heeft mijns inziens te maken met de menselijke natuur, die niet voldoet aan de eisen en verwachtingen die Aristoteles eraan stelt.

Een belangrijke voorwaarde voor het welslagen van de filosofie van Aristoteles is de toestand van autarkeia, de persoon die vrij en onafhankelijk is. In de praktijk lopen mensen echter bijna altijd tegen grenzen aan. De politicus praat de kiezer naar de mond omdat hij herkozen wil worden, de werknemer wil de werkgever niet tegen zich in het harnas jagen, de man wil de partner niet bruuskeren of omgekeerd. Financieel en moreel zijn we met zoveel draden aan anderen verbonden dat autarkeia nooit volledig te bereiken is.

Het is altijd plezierig om boeken te lezen die je aan het denken zetten. Dit boek valt ook in die categorie. Het is bovendien in een vlot leesbare stijl geschreven.

Edith Hall is classicus en hoogleraar aan King’s College te Londen.

ISBN 9789025906511 | Paperback | 287 blz. | Uitgeverij Ten Have | oktober 2018
Vertaald door Ruud van de Plassche

© Henk Hofman, 8 januari 2019

Lees de reacties op het forum en/of reageer. Klik HIER