FC Barcelona. Het Imperium
Cruijff, Messi en de onzekere toekomst van de grootste voetbalclub ter wereld
Simon Kuper

Wat een leuk geschreven boek is dit! Ook voor degene die niet direct een kenner of liefhebber is van de voetbalsport valt hier veel te genieten. De vele smeuïge verhalen over Cruijff en andere voetbalsterren zijn vermakelijk om te lezen. De redeneringen van Cruijff waren onnavolgbaar, maar dat vond hij niet erg. ‘Als ik zou willen dat je het begreep, had ik het wel beter uitgelegd,’ zei hij eens tegen een journalist. En opmerkelijk was ook zijn analyse van een voetbalwedstrijd: ‘Da’s logisch, in principe. Hun hebben er dan vijf en wij zes, want twee zijn er altijd vrij’ (blz. 87). Nog eentje: ‘Er is maar één bal. Als wij hem hebben, hebben zij hem niet’ (blz. 92).

In een groot gedeelte van het boek staat Johan Cruijff centraal. Hij introduceerde als trainer van Barcelona (1988-1996) een voetbalstijl van snelle en accurate passes, voortdurend druk zetten en voortdurend aanvallen. De schrijver ziet in hem “de aartsvader van het moderne voetbal”. Van voetballer en trainer ontwikkelde Cruijff zich na zijn carrière tot krantencolumnist en tv-analist. Met zijn Johan Cruyff Foundation ondersteunde hij zowel niet-gehandicapte kinderen als gehandicapte kinderen. Op Cruyff Institutes, Cruyff Universities en Cruyff Colleges konden sporters alsnog de kennis opdoen die ze in hun jeugd waren misgelopen. Zelf heeft hij die moeite nooit genomen. In de herfst van zijn leven zei hij: ‘Mijn enige diploma is een zwemdiploma dat ik op mijn achtste gehaald heb.’ Cruijff was een begaafde en opmerkelijke man. Als vader wilde hij zijn kinderen alles geven wat ze nodig hadden. Zijn eigen vader overleed toen Cruijff nog jong was.

De tweede hoofdpersoon is Lionel Messi. Opnieuw behaalde Barcelona jarenlang het ene na het andere succes. Tegelijk zoog Messi alle financiële middelen van de voetbalclub leeg waardoor het aankoopbeleid om nieuwe talentvolle voetballers aan te kopen, faalde. Het ging om absurde bedragen. Zijn salaris liep op tot 100 miljoen euro per jaar. Tussen 2017 en 2021 verdiende de speler in totaal meer dan 555 miljoen euro. Messi was een weergaloze speler, maar tegelijk een molensteen om de hals van de club. Zijn succes was tegelijk oorzaak van de neergang van de club. Barcelona raakte in het slop. De huidige trainer, Ronald Koeman, staat voor de moeilijke taak het schip weer vlot te trekken.

FC Barcelona is ‘meer dan een club’. Voor de Catalanen is het een leefstijl en wereldwijd is ‘Barça’ een icoon.  Barça staat voor een totaalpakket. Diëtisten stellen voor de spelers een voedingspakket samen. De sportartsen beschikken over een geavanceerde MRI-scanner waarmee elke millimeter van een scheurtje ontdekt kan worden. Psychologen hebben een programma ontwikkeld om voldoende rust en slaap voor de spelers te waarborgen.

Het wordt dubieus als Simon Kuper uit de doeken doet hoe veelbelovende jongetjes uit hun gezin worden geplukt en hoe zij ‘mentoren’ als plaatsvervangende vaders en moeders krijgen. Het kind moet leren omgaan met prestatiedruk. Soms laten luidsprekers heel hard het geluid van een vol stadion horen, zodat de kinderen eraan kunnen wennen (blz. 263 en 264).

FC Barcelona bouwt aan een campus waar de fans de hele dag voorafgaand aan een wedstrijd kunnen doorbrengen. Er zijn terrasjes, een winkelcentrum, een bioscoop. Hier neemt voetbal de rol van religie over als zingever van het leven.

Het boek opent met een beknopte biografische schets van spelers en trainers. Er is een bijlage met recepten, een notenapparaat, bibliografie, register en fotokatern opgenomen. Kortom: een prachtige uitgave.

Simon Kuper is een Britse auteur die in Nederland is opgegroeid. Begin dit jaar verscheen van hem bij dezelfde uitgever ‘De vrolijke verrader’. Eveneens een vlot geschreven boek. Het gaat in dit boek niet over een voetballer, maar over de KGB-spion George Blake. De bespreking ervan is ook op Leestafel.info te vinden.

ISBN 9789046828601 | Paperback | 368 pagina's | Nieuw Amsterdam | augustus 2021
FC Barcelona is vertaald door Erik de Vries en Edwin Krijgsman.

© Henk Hofman, 14 september 2021

Lees de reacties op het Forum en/of reageer. Klik HIER

De vrolijke verrader
Een KGB-spion uit Rotterdam
Simon Kuper

George Blake (1922-2020) was de zoon van een Nederlandse moeder en een Egyptisch-Joodse vader. In 1942 ontvluchtte hij bezet Nederland en werd hij door een Britse inlichtingendienst (MI6) aangeworven. Blake werd na verloop van tijd een dubbelagent en verried ten minste 42 agenten aan de Russen. In 1961 werd Blake ontmaskerd en kreeg hij – heel symbolisch – 42 jaar celstraf, één voor elke agent die door zijn toedoen het leven had verloren.
In 1966 wist Blake uit zijn gevangenis te ontsnappen. Een handlanger gooide een touw over de gevangenismuur heen. Vredesactivisten smokkelden hem in een busje door Europa heen naar de DDR. Vandaaruit ging Blake naar Moskou, waar hij als een held werd ontvangen en waar hij de rest van zijn leven doorbracht.

Een avontuurlijk leven, maar ook een intrigerend leven. Hoe komt iemand ertoe om dubbelspion te worden? Wat waren de effecten van dit verraad? Wat doet het met je persoonlijkheid om een dubbelhartig leven te leiden en je collega’s te verraden? Simon Kuper doet het allemaal uit de doeken in dit lezenswaardige boek.

Het was geen hebzucht waardoor Blake werd gedreven. Ook ging het niet om wraak te nemen vanwege al dan niet vermeend onrecht. Het was een ideologische keuze voor het communisme, waar hij al op jonge leeftijd vatbaar voor was. Daar kwam een toenemende afkeer bij van de imperialistische politiek van de Verenigde Staten. Vervolgens werd hij in de Koreaanse oorlog gevangengenomen en werd hij geïnterneerd in een Noord-Koreaans kamp. Het is mogelijk dat hij daar zijn diensten heeft aangeboden aan de Russische inlichtingendienst.

Het meest schokkende gevolg van zijn verraad was volgens Simon Kuper de ontmaskering van Blake. De Britse samenleving was al meerdere malen zwaar geschokt door spionnen die overliepen naar de Russen (Donald Maclean, Kim Philby, Guy Burgess). Toen Blake werd gearresteerd, bracht dit paranoia teweeg binnen de geheime diensten. Wie was er nog te vertrouwen?

De informatie die Blake had doorgegeven, was al spoedig weer verouderd. Bovendien slaagden de Russen er onvoldoende in om beleid te ontwikkelen op basis van informatie die ze via geheime diensten verwierven. Was die informatie betrouwbaar of ging het om desinformatie? Frappant is dat Richard Sorge nauwkeurige informatie doorgaf over een ophanden zijnde Duitse aanval in 1941. Stalin geloofde het niet en dat heeft miljoenen Russische soldaten het leven gekost. Interessant is de onthulling op blz. 117 dat een Britse spion de Russen geheime documenten in handen speelden waarmee de Russen hun voordeel konden doen in de Slag bij Koersk (1943), de grootste tankslag uit de geschiedenis. Stalin had zijn les geleerd.

Het doorgeven van namen van collega’s heeft voor de betrokkenen tot gevolg gehad dat ze werden geëxecuteerd. En naderhand bleek dat het er niet 42 waren, maar vele honderden. Blake heeft altijd gezegd dat hij daarvan niet wist. Hij had gedacht dat ze naar een Siberisch kamp werden verbannen. Bovendien wisten ze dat spionnen dit risico liepen. Blake heeft er volgens eigen zeggen niet onder geleden en was in de persoonlijke contacten een opgewekte, goedlachse man. Vandaar de titel van dit boek.

In zijn jonge jaren was Blake erg gelovig. Hij bezocht de diensten van de remonstrantse kerk aan de Westersingel in Rotterdam. Het remonstrantisme is de meest vrijzinnige stroming binnen het protestantisme. Het is daarom wat minder geslaagd dat Kuper het consequent heeft over de calvinistische achtergrond van Blake, want het calvinisme zit aan de andere kant van het spectrum. Het remonstrantisme oriënteert zich meer op Erasmus en niet op Calvijn. De ontwikkeling van remonstrant, met het verlangen predikant te worden, naar communist is op zichzelf genomen natuurlijk heel curieus. De jongste zoon van Blake is wel dominee geworden (blz. 176).

Het boek wordt ingeleid door Derk Sauer, een landgenoot die in Moskou was uitgegroeid tot mediamagnaat. In 2005 ontmoette hij Blake en raakten ze bevriend. Elk jaar vierden de gezinnen gezamenlijk het Sinterklaasfeest. Sauer hielp Blake aan een schotel waarmee hij de Nederlandse televisie kon volgen.

Nog steeds zijn er veel raadsels rond Blake; zijn dossiers zijn niet openbaar gemaakt en het is de vraag of het ooit zo ver zal komen. Maar er is genoeg bekend om Kuper in staat te stellen een boeiend boek te schrijven over het ongelooflijke leven van deze spion. Op voorspraak van Sauer kreeg Kuper toestemming om Blake te interviewen. Het verslag van die gesprekken in dit boek is fascinerend. De ‘vrolijke verrader’ heeft tot zijn 43^e jaar een opwindend en enerverend leven geleid. Daarna heeft hij een op het oog rustig en gewoon leven geleid tot hij op de hoge leeftijd van 98 jaar overleed. Poetin, die ook een verleden heeft als ‘spion’, noemde hem een ‘briljante professional’.

Het boek is zorgvuldig uitgegeven en voorzien van een register en een fotokatern. De vertaling is van bureau L&R Tekst uit Rijssen.

9789046823033 | Paperback | uitgeverij Nieuw Amsterdam | Omvang 255 blz. | januari 2021

© Henk Hofman, 21 februari 2021

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER