Profeet of profijt
Weg uit de morele crisis
Gerard van Tillo

De auteur begint met een heldere uiteenzetting van begrippen als profeet, profijt en belang, crisis, ethiek en moraal, normen en waarden, cultuur. 

Zo zegt hij over de figuur van de profeet: ‘…het medium waarvan de godheid zich bedient om een bepaalde godsspraak over te brengen. Profeten zijn weliswaar religieuze specialisten, maar hun profetieën gaan dikwijls over morele en maatschappelijke kwesties’, pag 15.  Profeten zijn geen gedateerde personen: ook onze tijd kent profeten in de vorm van belangrijke geestelijke leiders als Martin Luther King en Nelson Mandela.

Belang: Mensen kennen o.a. psychologische belangen als autonomie, het leggen van relaties en het verlangen naar erkenning. Belangen hebben een sociale dimensie en zijn daarom altijd verweven met menselijke verhoudingen.
Van de ethiek wordt een bondig historisch overzicht gegeven.

Dan volgt een goede analyse van wat er momenteel speelt in maatschappij, politiek, cultuur en zorg. De titel ‘morele crisis’ geeft al aan hoe de schrijver onze tijd beoordeelt: ‘De morele crisis bestaat er in feite in, dat het profijt de profeet van de kansel verdrongen heeft en intussen zo overheersend is geworden, dat de profeet er niet meer aan te pas komt of ook zelf uit is op profijt’, pag 41.
Zijn oordeel over onze tijd is dan ook niet positief: hij ziet een achteruitgang in moreel besef en afnemend verantwoordelijkheidsgevoel. Het eigenbelang staat dikwijls voorop; er is sprake van computercriminaliteit en de media oefenen de nodige invloed op ons uit.

De – bekende - oorzaken van wat er vandaag in de samenleving speelt, worden nog eens helder beschreven: individualisering, secularisatie, ontzuiling en privatisering. Het is een goede samenvatting van wat inmiddels algemeen bekend is maar biedt geen nieuwe inzichten.
Er is een nogal uitgebreide beschrijving van wederwaardigheden bij de theologische opleiding in Heerlen. Dit lijkt de auteur zelf erg bezig te houden maar is voor een breder lezerspubliek niet echt relevant te noemen.

Is er een uitweg uit de morele crisis? De auteur heeft de nodige verwachtingen van religie en geestelijke stromingen die hij als ‘behoeders van de moraal’ beschouwt. De beeldvorming van de christelijke traditie is niet altijd positief maar de christelijke visie op vrijheid – dienstbaar en verantwoordelijk leven – en geweten – zelfstandig oordelen – kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de ontwikkeling van een eigentijdse moraal. Andere religies en spirituele bewegingen worden ook kort benoemd.

Uiteindelijk kiest de auteur voor wat hij noemt 'moreel, actief pluralisme' waarbij mensen daadwerkelijk interesse hebben in de ander en diversiteit centraal staat. Hij pleit voor een open houding waarin geen snelle conclusies worden getrokken of waardeoordelen worden geveld. Niet alles behoeft eenstemmig te zijn, er is alle ruimte voor verscheidenheid die de samenleving als geheel verrijkt.
De profetische aanzet is goed maar de uitwerking is - te- beperkt: na een lange aanloop zou de lezer verwachten dat de ondertitel scherper in beeld komt. De 'weg uit de morele crisis' blijft echter te algemeen. Niet dat er overigens gemakkelijk een weg te wijzen valt!

ISBN 9789463011600 | Paperback | 216 pagina's | Uitgeverij Eburon Delft | november 2017

© Evert van der Veen, 13 mei 2018

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER