Le Livre Noir de Vladimir Poutine
Galia Ackerman, Stéphane Courtois e.a.

Deze bundel bevat bijdragen van 12 Rusland-deskundigen uit diverse landen. Ze beschrijven de weg die Poetin heeft afgelegd van geheim agent tot tsaar, trouw aan zijn wortels van Homo Sovieticus en van zijn KGB.

In 1991 leek het communisme te zijn afgeschaft, maar de KGB-FSB en Poetin hebben het vanaf 2000 grotendeels weer ingevoerd en hun volk en enkele buurvolkeren veel schade toegebracht. De auteurs geven een kroniek van een aangekondigde dictatuur.

Poetin groeide op in een dictatoriale Sovjet-Unie. Die kwam ten val zonder dat er iemand gestraft werd voor de misdaden van de voorbije 74 jaar. Er kwam een nieuwe elite van ‘siloviki’ (mannen met macht) die sterk geleek op de oude nomenclatura en voor een groot deel uit de KGB kwam. In 2003 bezetten die siloviki 80% van de hoogste posten in de staat en in de bedrijven.

In 2001 maakte Poetin zich op een brutale wijze meester van de grote tv-zenders van Berezovski en Goessinski. Zo beperkte hij de glasnost van Gorbatsjov. Hij controleerde ook de politieke partijen door ze staatssubsidies te geven en drie partijen samen te voegen tot ‘Verenigd Rusland’. In 2002 trad hij hardhandig op tegen Tsjetsjeense terroristen, waarbij ook 130 gegijzelden omkwamen.

De eerste oorlog tegen Tsjetsjenië (1994-1997) was geëindigd met vele doden en een Russische nederlaag. In de tweede (1999 e.v.) vochten 100.000 Russen tegen minder dan 4.000 Tsjetsjenen. En Poetin ging op zoek naar medewerkers in Tsjetsjenië: eerst Achmad Kadyrov, later zijn zoon Ramzan en hun ‘Kadyrovtsy’. Poetin won deze wrede oorlog, maar in 2004 werd Kadyrov vermoord. In 2005 werd dan op bevel van Poetin de wettelijke president Masjadov vermoord. Meer dan 200.000 Tsjetsjenen zijn naar Europa of elders gevlucht. Gevolg: 1 op 5 leeft in het buitenland. In Oekraïne vechten nu 12.000 ‘Kadyrovtsy’ : zo toont Kadyrov zijn absolute trouw aan Poetin.

In 2003 liet hij Chodorkovski aanhouden, omdat hij kritiek had op de corruptie aan de top. Dit was een waarschuwing aan alle oligarchen - veelal ex-KGB-ers - om zich niet te moeien met de politiek.
In 2004 liet hij opnieuw hard optreden tegen Tsjetsjeense terroristen. Er vielen 382 doden, van wie 186 kinderen op hun eerste schooldag.

Tot 2003 was hij charmant tegenover Duitsland, Frankrijk en Engeland. In 2002 zei hij nog dat Oekraïne het recht had om lid te worden van de NAVO (p. 215). Pas vanaf de Oranjerevolutie (december 2004) kantte hij zich tegen de prowesterse koers van Kiev.
Vanaf 2005 werd hij anti-Amerikaans en anti-Europees. Hij werd wrokkig en hanteerde even grove leugens als Stalin die in 1942 tegen Sikorski zei dat hij niet wist waar de duizenden vermoorde Poolse officieren waren (p. 49).

De Rozenrevolutie in Georgië en de Oranjerevolutie in Oekraïne brachten in 2004 pro-Europese presidenten aan de macht en veroorzaakten bij Poetin het spookbeeld van een democratie in Rusland (p. 50-52). Zijn reacties bleven niet uit. Hij begon te stoken in de opstandige regio’s Zuid-Ossetië en Abchazië en in 2006 stopte Moskou met de gasleveranties aan Georgië en voerde het een embargo in tegen landbouwproducten en wijn. Georgië verloor zo zijn belangrijkste uitvoermarkt. En Rusland zette duizenden Georgiërs het land uit nadat het vier Russische spionnen had uitgewezen. Poetin ergerde zich ook aan de opening van een ‘Museum van de Sovjetbezetting’ in Tbilisi, aan de strijd tegen de corruptie en de opbouw van een democratie.

In 2006 en 2009 dreigde Gazprom ermee om ook Oekraïne in volle winter zonder gas te zetten. In 2006 werd de kritische (Oekraïense) journaliste Politkovskaja vermoord met een pistool van de ordetroepen. Ze was de 21^ste journalist die in zes jaar tijd vermoord werden. Volgens Le Monde vonden er zelfs 35.000 politieke moorden plaats in zes jaar (p. 307). Dat lijkt me wel overdreven.

In 2008 viel Rusland binnen in Georgië. Dat verloor op 5 dagen het 20% van zijn grondgebied. Onder druk van de EU en van de VSA tekende het een wapenstilstand, waar Rusland zich nooit aan gehouden heeft. De Georgische auteur van dit artikel is zeer bitter over het ‘verraad van het Westen’.

In eigen land verbood Poetin een aantal sites en bijna alle kritiek, zeker van Pussy Riot, die baden dat Poetin verjaagd zou worden. Vanaf 2008 verzette hij zich hevig tegen het NAVO-lidmaatschap van Oekraïne. In 2010 sloot hij met Janoekovitsj de akkoorden van Charkov over de Russische vloot en de 25.000 Russische militairen op de Krim. Russen kregen de kans om te infiltreren in Oekraïense toporganen, waardoor de annexatie van de Krim en het oproer in de Donbas georganiseerd konden worden (p. 225-228).

Om de bevolking klaar te stomen voor de oorlog tegen Oekraïne, werd al in 2012 het ‘Militair-Historisch Genootschap’ opgericht, dat vooral aan desinformatie deed. Op de scholen wordt militaire opvoeding gegeven en voor de kinderen werden er militair-patriottistische attractieparken opgericht. Oekraïne werd toen al op de nationale tv-zenders voorgesteld als een land vol nazi’s, dat men moest bezetten en bevrijden.

In februari 2014 vluchtte de Oekraïense president Janoekovitsj naar Rusland, nadat zijn ordetroepen 75 Maidan-betogers hadden doodgeschoten. Poetin annexeerde dan de Krim en verhoogde de gasprijs voor Oekraïne met 80%. Vervolgens begon zijn medewerker Soerkov het separatisme te organiseren in de Donbas. Gevolg: een burgeroorlog, waarbij 14.000 doden vielen, 1,5 miljoen mensen naar Oekraïne vluchtten en 1 miljoen naar Rusland. Boris Nemtsov klaagde de verovering van de Krim aan, de faraonische kostprijs van de Winterspelen van Sotsji en noemde de verantwoordelijken voor het neerhalen van MH17. Gevolg: hij werd vermoord op de Kremlinbrug.

Het doel van de oorlog in de Donbas was ook Kiev en heel Oekraïne veroveren. Het woord ‘genocide’ is terecht, want Russische tenoren zoals Sergeïtsjev propageren openlijk de ‘eindoplossing van de Oekraïense kwestie’, de bezetting, de heropvoeding gedurende 30 jaar en het doen verdwijnen van de naam Oekraïne. Zelfs Medvedev sloot zich daar op 7 juni 2022 bij aan: “De Oekraïners zijn gedegenereerde bastaards. Ik zal alles ondernemen om ze te doen verdwijnen.” (p. 400).

En Aleksandr Doegin pleitte al in 2014 voor een ‘genocide van de idioten’: “De Oekraïners moeten gedood, gedood en gedood worden.” (p. 205). De beschrijving van de denazificatie, de foltermethodes, de systematische uitroeiing van de Oekraïense cultuur lees je best niet voor het slapengaan (p. 291-294).
Op 17 december 2021 eiste Rusland van de VSA en de NAVO dat ze zich volledig zouden terugtrekken uit Midden- en Oost-Europa en dat ze Oekraïne zouden erkennen als invloedsfeer van Rusland. Dit kwam neer op een oorlogsverklaring. Gelukkig vergisten de Russische geheime diensten zich: de Oekraïners ontvingen de Russen niet met open armen, bloemen en brood. De invasie mislukte.

Een artikel over de geheime diensten toont aan dat Poetin de methodes toepast die sinds 1917 in gebruik zijn: doden, vergiftigen, liegen, opsluiten.
Het taalgebruik van Poetin, Lavrov, Medvedev is vaak brutaal, grof en laag bij de grond. Hij spreekt graag over ‘Gayropa’, alsof alles in Europa draait rond homo’s etc. Systematische destabilisatie, agressie en hybride oorlogen horen ook bij het Poetinisme. Tsjetsjenië, Georgië, Oekraïne, Europa zijn er slachtoffers van.

In 1991 liet Memorial een wet goedkeuren om de slachtoffers van de terreur te rehabiliteren en in 1992 om toegang te krijgen tot de archieven van de CPSU en van de KGB. Daar blijft niets meer van over. Al sinds 2007 laat de regering opnieuw de officiële, ultranationalistische versie van de geschiedenis onderwijzen en vertelt Poetin over de Holodomor, Katyn etc. dezelfde leugens als Stalin. In 2016 kreeg Ivan de Verschrikkelijke zelfs een standbeeld met als opschrift: “Ivan was een groot humanist”.

Een trouwe trawant van Poetin is patriarch Kirill, ook ex-KGB-agent. Hij wordt er ook goed voor beloond; hij bezit meerdere luxeappartementen in Moskou en Sint-Petersburg, eigendommen aan de Zwarte Zee, luxeauto’s, jachten, privéjets, horloges van € 30.000 (p. 70-71). Hij verkondigt dat Wit-Rusland, Oekraïne en Moldavië bij Rusland moeten horen en dat de oorlog gerechtvaardigd is (p. 368). Poetin zelf misbruikt de bijbel om zijn wandaden goed te praten (p. 378). De orthodoxe kerk was trouwens van in het begin (1448!) een instrument van de staat.

Het gemiddeld inkomen ligt volgens de auteurs onder 1.000 $ per jaar en 1% van de bevolking zou 74% van de privé-rijkdom bezitten. Al in de jaren 80 zette de KGB miljarden dollars op westerse rekeningen, waarmee ze in de jaren 90 vele bedrijven kon opkopen (p. 346 – 349).

Russische tenoren pakken ook graag uit met nieuwe, zeer krachtige  wapens, waarmee ze heel Europa en de VSA kunnen vernietigen. Rusland heeft ook netwerken in heel de wereld: spionnen, media, culturele tentoonstellingen, sponsoring van universiteiten en van politici, opname van politici in bestuursraden van grote bedrijven voor veel geld: soft power in functie van de hybride oorlog.

Samengevat: deze bundel presenteert diverse facetten van de persoonlijkheid van Poetin en van zijn KGB/FSB-regime en zijn pogingen om het grootse Sovjetrijk te herstellen door de voormalige republieken, zeker de Russischtalige, opnieuw te controleren. Hij wil ook niet inzien dat de Oekraïners anders zijn: zij willen vrijheden, democratie en een rechtsstaat. Sinds 24 februari heeft hij zwaar gefaald. De auteurs noemen hem onbekwaam, arrogant en megalomaan (p. 399).

Zij besluiten: Rusland moet alle veroverde gebieden teruggeven, de schade herstellen, de ontvoerde Oekraïners terugbrengen en toelaten dat het land lid wordt van de EU en de NAVO (p. 402). Dat lijkt me allemaal optimistisch.

Beoordeling

Courtois en zijn team hebben weer een krachtig boek geschreven. Zoals de titel al suggereert, hebben ze geen goed woord over voor het hoofdpersonage en zijn regime. Ze zeggen nergens wat Oekraïne eventueel had kunnen doen om een oorlog te voorkomen. De Franse taal is niet altijd eenvoudig: de lezer houdt er best een woordenboek bij. Doordat het bijdragen zijn van twaalf redacteurs, ontbreekt de chronologische volgorde en komen een aantal items zoals de ‘denazificatie’, de vernietiging van de Oekraïners, de langdurige onderwerping, het KGB-verleden en heden van Poetin in meerdere artikels voor.

Het register is nodig, gezien de vele eigennamen die je anders niet kunt onthouden. Jammer dat de begrippen zoals Nasji, obsjtsjak, Onsterfelijk Regiment, Roesski Mir, siloviki en de plaatsnamen er niet in staan. Een kaart van Rusland en van Oekraïne ontbreekt eveneens.

Globaal gezien is het wel een zeer leerrijk boek, dat zijn prijs ruimschoots waard is.

 
ISBN 978-22-212-6538-3 |mPaperback | 453 pagina’s, noten, register | Uitgeverij Robert Laffont, Parijs | november 2022

© Jef Abbeel, Turnhout, 18 december 2022

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER