https://nl.wikipedia.org/wiki/Reginald_De_Schryver

Historiografie
Vijfentwintig eeuwen geschiedschrijving van West-Europa
Reginald De Schryver

Historiografie houdt zich bezig met de vraag hoe historici over het verleden schrijven. Dat is een heel relevante vraag, want historici – ook al streven ze naar maximale objectiviteit – kunnen zich nooit geheel losmaken van hun eigen persoon en de tijd waarin zij leven. Vergelijk het met journalisten die een verslag schrijven over hetzelfde onderwerp. Ze kiezen hun eigen selectie uit het materiaal en leggen hun eigen accenten. De verslagen kunnen elkaar aanvullen, of soms zelfs tegenspreken, maar ze zijn zelden identiek.

Nu bestaan historici als beroepsgroep nog niet zo heel lang. Eeuwenlang schreven theologen, filosofen, juristen, biologen en leken over geschiedenis. Historie was ook al geen zelfstandige wetenschap, maar onderdeel van de letteren.
Het is dan ook heel interessant om Reginald De Schryver te volgen in zijn overzicht. Het spreekt eigenlijk vanzelf dat hij begint in de Oudheid met de Grieken en Romeinen. Het is veel minder vanzelfsprekend, maar wel heel verrijkend, dat hij daarna ingaat op de geschiedschrijving van het Oude Israël en het (vroege) christendom. Via Middeleeuwen en het tijdvak van de Verlichting, komen we aan in de 19^e en 20^e eeuw. Het boek sluit af met een behandeling van geschiedschrijving als politiek wapen (communisten, fascisten, nationaalsocialisten) en een hoofdstuk over de eigentijdse geschiedschrijving.

Reginald De Schryver is een virtuoos. Zijn kennis van dit onderwerp is indrukwekkend, zijn belezenheid eveneens. Vaardig trekt hij grote lijnen en wijst hij op trends en verbanden. De details beheerst hij eveneens.

Het belang van zijn onderwerp staat buiten kijf. Een lezer is gebaat bij betrouwbare informatie over het verleden, geschreven door mensen die zijn opgeleid in het métier van geschiedschrijving, die zich bewust zijn van de noodzaak om objectief te zijn en die beseffen waar hun eigen subjectiviteit ligt. Het moet gaan om de reconstructie van het verleden. Geschiedenis mag niet in dienst staan van de overheid, een partij, een standpunt. Natuurlijk kan het legitiem zijn om een standpunt te verdedigen met een beroep op het verleden. Maar het verleden mag niet aangepast worden om het eigen gelijk te bewijzen. Het is een basisregel waar enorm tegen gezondigd wordt. Op het gebied van integriteit moeten wij nog veel leren.

Onze visie op het verleden wordt dus altijd mede bepaald door ons eigen standpunt. De Grieken en Romeinen zagen de geschiedenis als een cyclisch gebeuren, zonder enige zin. Joden en christenen beschouwden geschiedenis als een lineair en zinvol proces van Schepping naar Laatste Oordeel. Humanisten, Renaissancisten en Romantici kiezen voor het grote, meeslepende verhaal. Vandaag de dag is de trend veel meer gericht op analyse en deelstudies. Er is dan minder synthese en meer versnippering.

Het terrein dat geschiedschrijving bestrijkt is heel breed. Het gaat om politieke zaken, militaire aangelegenheden, sociale structuren, economische processen, religie en kerk, biografieën, die afzonderlijk dan wel in hun samenhang beschreven worden. De ruggengraat van het verhaal moet altijd een chronologische ordening van de stof zijn. Daarom leent geschiedenis zich niet voor wereldoriëntatie, een schoolvak waarin geschiedenis gelijk op gaat met aardrijkskunde, maatschappijleer en delen van de biologie. Als een leerling geen grondige kennis van de chronologie meekrijgt, zal het gaan ontbreken aan inzicht.

Het aantal boeken over geschiedenis is niet meer bij te houden. Tot de uitvinding van de boekdrukkunst moest elk boek met de hand geschreven worden. De boekdrukkunst maakte het mogelijk een enorme hoeveelheid identieke exemplaren te vervaardigen. Er ontstonden nieuwe beroepen: boekdrukkers, uitgevers, handelaars, boekverkopers. Het is niet meer mogelijk om over één onderwerp alle publicaties bij te houden. Computer en internet maken het mogelijk om eindeloos door te speuren naar boeken en die boeken met behulp van trefwoorden te doorzoeken. Het wrange feit doet zich echter voor dat de overstelpende hoeveelheid informatie het moeilijker dan ooit maakt om betrouwbare kennis op te doen. Vergelijk het ook hier weer met het nieuws. De lezer wordt bestormd met opinies, nieuws en nep-nieuws.

Overigens zijn dit ontwikkelingen die in dit boek niet meer aan de orde komen. Het boek stopt ongeveer in 1970.

Ik heb veel respect voor het werk van De Schryver. Zijn boek is nuttig om meer kennis en inzicht omtrent de historiografie te verkrijgen maar ook om het kritisch besef van de moderne lezer aan te scherpen.

ISBN 9789058679789 | Paperback | 432 pagina’s | uitgeverij Universitaire Pers Leuven | september 2013

© Henk Hofman 3 november 2018

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER