De slag om Europa
Hoe China en Rusland ons continent uit elkaar spelen
Rob de Wijk

De auteur is hoogleraar Internationale Betrekkingen in Leiden en schreef in 2019 ‘De nieuwe wereldorde. Hoe China sluipenderwijs de macht overneemt.’ Dit boek sluit daar bij aan.

Europa was ruim vijf eeuwen het centrum van de wereld, maar dat is nu voorbij. China breidt zijn macht steeds verder uit, Rusland probeert de NAVO te ontwrichten, Trump fungeerde als stoorzender, het VK trad uit de EU, Hongarije en Polen zijn buitenbeentjes, de coronacrisis toonde de zwakke en trage kanten van de EU. En Erdogan deed er nog een schepje bovenop door de twee leiders in het zicht van heel de wereld uit elkaar te spelen.

De auteur begint met China, dat in 2012 zijn samenwerking met 16, later 17 landen van Midden- en Oost-Europa begon te versterken. De meeste sloten zich aan bij de Nieuwe Zijderoute(s). China koos bewust eerst de armere landen als prooi. Albanië, Bosnië-Herzegovina, Montenegro, Noord-Macedonië en Servië zijn al lid van de Nieuwe Zijderoute. Ze willen lid worden van de EU, maar daar is er verzet tegen verdere uitbreiding (p. 235-237).

En de invloed van China bleef niet beperkt tot de economie: Hongarije, Polen en Servië nemen de Chinese autocratie als voorbeeld. China eigende zich de Zuid-Chinese Zee al toe en hield zich niet aan de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. De Wijk vreest dat China de kampioen van de Vierde Industriële Revolutie zal worden en dat de nieuwe wereldorde Chinese kenmerken zal hebben: autocratie, staatskapitalisme, beperkte vrijheden (p. 17-19).

Europa gaat sinds 2008 van crisis naar crisis: banken, vluchtelingen, aanslagen, Brexit, corona. Dit laatste virus doet terugdenken aan de pest van 1347-1352, die ook uit China kwam en toen voor 200 miljoen doden zorgde (p. 37-38 + p. 332-333). Corona toonde aan dat het binnen Europa ieder voor zich is. De auteur geeft als verklaring dat volksgezondheid een nationale bevoegdheid is. En hij meent dat Europa sterker uit de crisis kwam.

Terug naar China. Met de megalomane Nieuwe Zijderoute(s) wil Xi de rest van de wereld aan China binden via trein, wegen over land, lucht en zee. Het verkiest bilaterale afspraken, omdat het dan zijn wil kan opleggen (p. 69-72). De grootste investeringen gebeurden in het VK. Maar China heeft via zijn staatsbedrijf COSCO (China Ocean Shipping Company) ook een dominante positie in de havens van Rotterdam, Zeebrugge en 11 andere Europese havens. Het koopt duizenden hectare landbouwgrond op in Frankrijk en andere landen, o.a. om er graan te verbouwen en hongersnoden (met 45 miljoen doden zoals in 1959-1961) te voorkomen. Want in eigen land is slechts 9% van de grond geschikt voor landbouw. En voor de arme Franse boeren is elke hulp welkom. Chinezen hebben ook al 160 chateaus gekocht in de regio Bordeaux en een aantal Europese bedrijven zijn al in Chinese handen. Maar in 2017 was dat slechts 0,89% van het totaal. In 2019 ging 9% van de Europese export naar China en 19% van de import kwam vandaar. Enkele wegenprojecten in Midden- en Oost-Europa werden geen succes en China heeft 370 miljard $ uitgeleend aan landen die hun schulden moeilijk kunnen terugbetalen (p. 102-106).

De Wijk somt nog wat zaken op die hem ongerust maken: China spioneert (o.a. bij ASML Holding), controleert zijn diaspora van 40 miljoen mensen en de 500 Confucius-instituten, verspreidt desinformatie (o.a. over corona), wil via 5G vele data ophalen.

Over naar Poetin. Ook hij wil de slag om Europa winnen, maar hij pakt het heel anders aan dan Xi.

China handelt constructief en uit kracht, Rusland destructief en uit economische zwakte. Tijdens zijn eerste 8 jaar presteerde Poetin goed en gaf hij Rusland zijn waardigheid en zelfbewustzijn terug, na de vernederingen van de jaren 90. Maar vanaf de kredietcrisis van 2008 werd hij de ‘tsaar van een autoritaire kleptocratie’: een kleine groep van vroegere KGB-ers die de rijkdom en macht onder elkaar verdelen. Hij zou een vermogen hebben van 100 à 160 miljard $ (p. 168). Ik betwijfel of dat klopt. Na 20 jaar Poetin is het straatbeeld van Moskou wel veel fleuriger en luxueuzer geworden. De persvrijheid is helaas afgeschaft in 2020 en de staatstelevisie kwam onder zijn controle. De Russen krijgen nu entertainment en desinformatie (p. 162-169).

Rusland voelt (of voelde) zich vernederd en toonde dan zijn rancune door de Krim aan te hechten, zich te moeien in Oost-Oekraïne en door chaos te veroorzaken bij de NAVO-landen  met destructieve aanvallen. De auteur geeft talloze voorbeelden van zulke subversieve acties en noemt een aantal pro-Russische partijen en politici in West-Europa (p. 175-204). Hij zegt er niet bij dat ook de EU zich beter wat minder had bemoeid met Oekraïne (n.v.d.r.). Hij beweert dat Rusland enkele zeeroutes kan blokkeren en zo Europa hard kan raken. De Baltische landen voelen zich bedreigd door de 65.000 Russische militairen aan hun grenzen, maar De Wijk ziet een bezetting nog niet als een reëel scenario (p. 217-222). Rusland kan de EU en de NAVO wel zwaar schaden door de gaskraan dicht te draaien: 39% van ons gas komt van Gazprom, maar dat was altijd een voorbeeldige leverancier.

Rusland ziet de westelijke Balkan als een buffer tussen Oost en West. De landen hebben een communistisch verleden en behalve Albanië ook het orthodoxe geloof. Turkije, Iran, Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Qatar proberen er ook invloed te krijgen en de islam verder te verspreiden.

Vele landen proberen dus hun stempel te drukken op die regio. Maar de EU blijft er met 75% de belangrijkste handelspartner en met 72% de grootste investeerder. Die regio importeert slechts 9% uit China en exporteert slechts 3% naar China (p. 255-256).

Amerika dan. Na de val van het Oostblok was er even een unipolaire wereld. Maar in 2003 viel Amerika met nepargumenten binnen in Irak, waarna dit land in chaos belandde en een oord werd voor IS, de Islamitische Staat. In 2008 kwam de kredietcrisis. Obama liet Poetin begaan in de Krim en Assad met zijn chemische wapens in Syrië. Trump verbrak meer akkoorden dan hij er sloot, viel de NAVO, de WTO en de EU aan, schoffeerde Merkel (p. 274-296). Biden probeert Amerika weer te verzoenen met de internationale instellingen, maar de oude machtspositie herstellen lijkt onmogelijk. China zal wellicht al in 2028 de grootste economie zijn i.p.v. in 2033 (p. 301).

China, Rusland en Amerika proberen de EU in hun greep te krijgen. Volgens De Wijk zien zij de EU niet als een verdeelde club, maar als een supermacht en als de grootste geïntegreerde markt van de wereld. Dit verklaart hun slag om Europa. De Unie bepaalt de toegangsstandaarden voor de Europese markt en zo bepaalt ze volgens welke regels producten en diensten geproduceerd worden buiten Europa. Russische auto’s beantwoorden hier niet aan en komen hier dus niet binnen (p. 317-318). Chinese meestal maar voor korte tijd. Trump maakte zich boos toen hij besefte dat de EU ook aan Amerikaanse bedrijven zoals Facebook en Google standaarden en boetes kan opleggen.
Volgens De Wijk bijt ook China zijn tanden stuk op de EU, zijn belangrijkste handelspartner, maar ik heb de indruk dat het eerder omgekeerd is. De EU exporteert voor 198 miljard € naar China en importeert voor 362 miljard, bijna het dubbele. En China houdt zich niet altijd aan zijn afspraken, zeker niet wat de werkgelegenheid betreft die het hier belooft. De Wijk heeft ook kritiek op het sociaal kredietsysteem, maar ik denk dat de EU dat beter in aangepaste vorm zou overnemen: belonen wie zich goed gedraagt, bestraffen wie winkels leegplundert, van alles vernielt en de politie in elkaar slaat.

De relatie met Rusland is zo verstoord, dat ze volgens De Wijk pas kan beteren zodra Poetin opstapt en dat is misschien pas in 2036.

De auteur besluit dat de EU het gehaald heeft tegen Xi, Poetin, Trump en Boris Johnson door hen te dwingen tot de productstandaarden van de EU en een gelijk speelveld. Ik twijfel eraan of die productstandaarden een bewijs van grote winst zijn en ook of de zwaar gesubsidieerde Chinese bedrijven hetzelfde speelveld hebben: dan zou een hoop productie even goed in Europa kunnen plaatsvinden. Blijkbaar heeft de EU nieuwe eisen geformuleerd i.v.m. staatssteun, maar ik betwijfel of China zich daar aan zal houden. Als China dat niet doet, mag het niet meer importeren of ook geen Europese bedrijven meer aankopen.

En geen mens gelooft dat “de EU China en Rusland kan dwingen om de mensenrechten te respecteren” (p. 346). Vervolgens verwijten China en Rusland de EU zélf de mensenrechten te schenden en storen zich aan geen enkele kritiek i.v.m. Hongkong, Oeigoeren, Navalny etc.

Ik betwijfel ook of “corona de Europese integratie heeft versterkt” (p. 347): De Wijk meent van wel en beschouwt de gezamenlijke inkoop van vaccins als een enorme doorbraak.

Hij meent zelfs dat de 21^ste eeuw de eeuw van Europa kan worden (p. 351). In het begin zei hij nog dat de nieuwe wereldorde Chinese kenmerken zou hebben. En zo lang als elk Europees land vetorecht heeft, blijft er verdeeldheid. Xi en co lopen volgens hem stuk op het communautaire beleid van de EU: in de exclusieve bevoegdheden van Brussel hebben de lidstaten geen vetorecht.
Maar telkens als de EU fusies tussen grote bedrijven verbiedt, zoals bij Siemens en Alstom in 2018, speelt ze in de kaart van China (p. 352-354).

De schrijver pleit zeker niet voor een koude oorlog met China en Rusland, maar wel voor een gelijkwaardige relatie. Hij beschouwt de pro-Russische partijen, Europese leiders die China als voorbeeld nemen, de fellow travellers en de nuttige idioten (zoals Baudet in NL, PvdA met filmpjes van ‘Russia Today’ in België)  als de grootste bedreiging voor Europa (p. 356-357).

Het klopt wel dat geen enkel continent zo zijn stempel gedrukt heeft op de wereldgeschiedenis als Europa, zeker sinds de ontdekkingen.

De Wijk concludeert dat Europa zich weer aan het uitvinden is dankzij Trump, Xi, Poetin, de Brexit en corona (p. 360). Laten we hopen dat hij gelijk heeft.

Beoordeling

Net zoals in 2019 (‘De nieuwe wereldorde. Hoe China sluipenderwijs de macht overneemt’), heeft Rob de Wijk opnieuw een leerrijk boek geschreven, met veel kennis van zaken en vaak met informatie uit zijn eigen internationale contacten. Het is ook een beknopte politieke geschiedenis van de laatste dertig jaar.

Lange tijd geeft hij de indruk dat China zal winnen en dat het niet goed functioneren van de EU te wijten is aan de ontregelaars Xi-Poetin-Trump i.p.v. aan interne strubbelingen.
Op het einde ziet hij Europa dan toch als winnaar opduiken. Als lezer moet je dus flexibel meedenken. Soms overdrijft de auteur: ik zie West-Europa niet de Chinese kenmerken autocratie, staatskapitalisme en beperkte vrijheden overnemen. Maar Orban doet dat wel in Hongarije.

Nog wat details. Hij noemt Nederland een gedecentraliseerd land (p. 42). Dat klinkt vreemd in onze oren, want Nederland heeft voor elk departement één minister, België vier tot 8 à 9 voor volksgezondheid, die allemaal een pak meer verdienen dan die ene in Nederland. Zelfs onze premier kan ze niet alle 8 of 9 opsommen. Maar de auteur bedoelt dat er in Nederland veel bevoegdheden verschoven zijn naar de gemeentes en dit werkte rampzalig bij de coronacrisis.

De auteur koppelt Alexander Hamilton (1755-1804) zowel aan de stichting van de VSA (ca. 1787) als aan de jaren na de Burgeroorlog (1861-1865, p. 341). Maar hij was toen al 61 jaar dood.

Hij zegt dat alle landen die ooit lid waren van het Warschaupact, nu lid zijn van de NAVO (p. 172). Dan zouden Rusland enz. er ook bij zijn.

De Volksrepubliek China werd niet in 1947 gesticht (p.176), maar in 1949. Poetin beweerde in 2005 niet dat de val van de Sovjet-Unie “de grootste geopolitieke tragedie van de 20^ste eeuw was” (p. 177), wel dat het een zeer grote tragedie was. Zonder die val was hij wellicht een onbekende ambtenaar van de KGB in Dresden gebleven.

Behoord (p. 183) schrijven we met een -t, disinformatie moet desinformatie zijn.

Op p. 187 zegt hij dat de gevluchte, vaak verarmde ‘Wit-Russische’ adel in Frankrijk door de KGB geronseld werd. Het zal wel heel de Russische adel geweest zijn. De lezer wordt trouwens verondersteld een beetje Russisch te kennen, want bij Zapad (westen), Vostok (oosten) en Grom (donder) staat geen vertaling (p. 215-216). Het woord relatie lijkt me vrouwelijk i.p.v. mannelijk (p. 47) en na federaal Europa zou ik ‘dat’ schrijven i.p.v. ‘die’ (p. 57). Hij zegt dat 75% van de CEO’s van grote Chinese bedrijven lid zijn van de CCP (p. 110). Ik vermoed 100 %. Ook criticus Jack Ma was lid, maar hij zal wellicht nooit meer kritiek uiten. Kapitalistisme (p. 168) is een drukfoutje.

ISBN 978-94-638-2125-4 | Paperback | 381 pagina's | Uitgeverij Balans, A’dam/Pelckmans, Kalmthout | april 2021

© Jef Abbeel, 14 mei 2021 www.jefabbeel.be

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

De Nieuwe wereldorde
Hoe China sluipenderwijs de macht overneemt
Rob de Wijk

De auteur is oprichter en voorzitter van de denktank ‘Centrum voor Strategische Studies’ in Den Haag en heel actief als geopolitiek analist. In dit boek toont hij aan hoe China steeds meer macht en invloed verovert.

In oktober 2017 verkondigde Xi Jinping aan de 2.280 parlementsleden dat China in 2035 wereldleider wil zijn in technologie en innovatie en dat het in 2049 de nieuwe wereldorde zal bepalen. Dat is klare taal van een leider die een strategische visie heeft en stapsgewijs de wereld wil veroveren. In de ondertitel van dit boek zou ik het woord ‘sluipenderwijs’ dan ook weglaten. Op p. 109 geeft de auteur trouwens zelf toe dat China zijn ideeën openlijk exporteert via de 5.000 Confucius Centra in heel de wereld.

Uiteraard moeten we afwachten of deze voorspellingen zullen uitkomen: na de val van de Muur en van het IJzeren Gordijn beweerde Fukuyama dat de liberale, westerse wereldorde de definitieve winnaar was. Nu zijn we 30 jaar verder en zien we dat de uitgebreide EU van binnenuit ondermijnd wordt door radicale rechtse en linkse partijen, dat Trump gelijkaardige dingen doet in Amerika en in de wereld. En dat China met zijn autocratie in vele opzichten beter scoort en meer succes oogst dan Europa, niet enkel in Afrika en Azië, maar ook in Europese landen zoals Griekenland, Hongarije, Italië, Portugal en Duitsland. De Wijk vreest dat Den Haag in 2049 niet langer de wereldhoofdstad van recht en vrede zal zijn.

China is nu al de grootste producent van staal, aluminium, kleding, computers, gsm’s, fietsen, auto’s, e-commerce en groene energie. Tegelijk heeft het een onrustwekkende schuldgraad van 300% van het BBP. Het zorgde voor hogere prijzen voor grondstoffen en voedsel, wat volgens De Wijk in 2011 leidde tot de broodoproer en opstanden in de Arabische wereld. Dit klopt maar gedeeltelijk: die opstanden waren ook het gevolg van een torenhoge en uitzichtloze jeugdwerkloosheid en van het feit dat de corrupte elites de prijzen van voedsel en brandstof kunstmatig verhoogden om zelf schatrijk te worden op de kap van de verpauperde bevolking. Het ging  niet om vrijheid en democratie: er kwamen nieuwe dictators zoals Al-Sissi aan de macht.
Maar als China nummer 1 wordt, zullen we voor het eerst leven in een wereld die niet door het westen beheerst wordt en die andere normen zal hebben.

In deel I (hfst. 1-6) spreekt de auteur over de opkomst en de ondergang van wereldordes, over de slopers en ontregelaars. Volgens hem was China al in de 19° eeuw de grootste economie, iets waar ik zeer aan twijfel. Van 1700 tot 1914 was Groot-Brittannië nummer één, dan volgde de VSA. De westerse wereldorde zorgde voor een wereldwijde toename van de welvaart en afname van de armoede. Hij citeert een hoop denkers en verdragen die dit mogelijk maakten. Hij vermeldt ook de harde protesten van de antiglobalisten  en beschouwt het terrorisme als een reactie op mislukte westerse interventies in Afghanistan, Irak, Libië, Palestina. Ik vermoed dat het terrorisme ook een gevolg is van het falen van de moslimlanden en van de moslims in onze landen. Antiwesterse gevoelens werden overal sterker, ten voordele van China, dat zich (behalve in Oeigoerië, Tibet en Taiwan) niet mengt in de binnenlandse politiek van andere volkeren en collectieve rechten zoals welvaart en veiligheid propageert i.p.v. individuele mensenrechten.

De Wijk beweert dat er oorlogen ontstaan zijn in Afrika (Algerije, Congo, Libië, Sierra Leone, Somalië, Rwanda) doordat de Amerikanen er na de Koude Oorlog  hun steun teruggetrokken hebben (p. 93-94). Dit betwijfel ik: meestal hebben oorlogen in Afrika meer interne dan externe oorzaken: stammen, godsdiensten en grondstoffen spelen een grotere rol.

De toetreding van China tot de Wereldhandelsorganisatie (2001) beantwoordde niet aan de verwachtingen: het bleef kopiëren, spioneren, eigen bedrijven subsidiëren, staal, aluminium en zonnepanelen dumpen op de Europese markten, technologie afpersen van westerse bedrijven die zich in China vestigden (p. 97-98). Pas in 2019 werd een Chinees bedrijf veroordeeld voor het kopiëren van een Landrover.

De vluchtelingencrisis, de arbeidsmigratie, de aanslagen van 2015 in Frankrijk en 2016 in België toonden enkele zwakke kanten van de EU. Verschillende EU-landen willen nu weer soeverein zijn of baas in eigen land. De Wijk beschouwt Trump als de sloper van de democratische rechtsstaat en van de elitaire politiek en hij vergelijkt hem zelfs met Hitler (p. 113-115), wat me erg overdreven lijkt. Hij ageerde tegen China, Canada, Mexico, Duitsland, de EU, de NAVO. Rusland is volgens De Wijk de ontregelaar door de annexatie van de Krim, de inmenging in Oekraïne, Syrië, in de Amerikaanse verkiezingen van 2016 en de Italiaanse van 2018. De economie is sinds 2000 gegroeid, maar is niet groter dan die van de Benelux (p. 157). Poetins assertiviteit steunt op het lidmaatschap van de VN-Veiligheidsraad, op nieuwe kernwapens, de verdeeldheid binnen de EU en de NAVO en op de toenadering tot China. Maar China en de VSA zien Rusland niet als gelijkwaardig. De omvang van hun economie is zeer verschillend: de Amerikaanse is 12 keer de Russische, de Chinese 8 keer.

Het feit dat de meeste landen van Oost-Europa in 1999-2004 lid zijn geworden van de EU en van de NAVO, tegen de afspraken van 1990 in, heeft Rusland veel pijn gedaan en zijn omsingelingscomplex versterkt. Rusland is volgens de auteur geobsedeerd door militaire macht, het mist  economische macht en elke vorm van soft power (p. 186).

In deel II begint de auteur eindelijk aan China. Wie wil weten hoe de toekomstige wereldorde eruit zal zien, moet China proberen te doorgronden. Hoewel de Chinezen zich al 40 jaar kleden zoals wij, denken en onderhandelen ze nog altijd anders. En ze misleiden ons, wat Geert Noels al in 2008 duidelijk aantoonde in zijn ‘Econoshock’, p. 104-114. Het bewustzijn van een oude beschaving, 5.000 jaar volgens de auteur, 3.300 volgens mij, zit er diep in, het Confucianisme met zijn respect voor gezag ook, de ‘Eeuw van de Vernedering’ (1839-1949) eveneens. De auteur weidt hier uit over moeilijke theorieën en denkscholen over macht.

De nieuwe Chinese wereldorde gaat uit van respect en gunstige handelsakkoorden voor China, niet van kolonialisme. Het is de grootste handelspartner van ruim 130 landen (p. 229), het  kan met zijn toenemende economische en militaire macht veel bereiken en bezit zeldzame aardmetalen die Japan en andere landen nodig hebben. Maar voor grondstoffen is het vaak afhankelijk van onveilige gebieden zoals Congo. De Zuid-Chinese zee is vooral van belang voor de enorme voorraden vis, olie en gas (p. 237). En China zal ze veroveren.

China is ook een militaire supermacht geworden, de marine en de luchtmacht kunnen de nabije en verder gelegen zeeën onder controle houden. Rond 2050 moet China elke oorlog kunnen winnen (p. 256) en zal het ook de Zuid-Chinese zee, Taiwan en de Senkaku-eilanden aangehecht hebben (p. 263).

Deel III gaat over de Chinese wereldorde. De Amerikaanse interventies in Somalië (1992), Afghanistan (2001) en Irak (2003) speelden in het nadeel van hun imago en van hun begrotingstekort en in het voordeel van China. Door Chinese spionage en Amerikaanse overdracht van technologie haalde China de VSA ook op dit gebied in. De Nieuwe Zijderoute over zee, land en digitaal wordt een groot succes, met nu al 68 deelnemende landen (p. 279). Alle contracten zijn geheim. De EU is er niet blij mee en vreest economische en politieke dominantie. Landen zoals Hongarije en Griekenland vragen nu al een zachte aanpak van China op het gebied van mensenrechten. En ook Tsjechië, Servië, Portugal, Italië vallen één na één in Chinese handen. Dat geldt ook voor Tonga, Vanuatu, Sri Lanka, Pakistan, Bangladesh, Myanmar, India, Papoea-Nieuw-Guinea, de Caraïben plus de meeste Afrikaanse landen (p. 285-286). Oost-Aziatische landen ervaren China als een bedreiging en de VSA van Trump als een onbetrouwbare bondgenoot. De China First-politiek hanteert mooie woorden zoals wereldvrede en win-win. Als het nu  met zijn 5G-netwerken, A.I., 3D-printers, robots, supercomputers etc.,   nog koploper wordt in de 4° Industriële Revolutie, kan het de wereldorde bepalen. Hier volgt een moeilijke uitleg voor wie weinig kent van AlphaGo en andere superslimme computers en van de A.I. (Artificiële Intelligentie) van Alibaba, Baidu, Tencent, Huawei, ZTE. Het aantal Chinese supercomputers is nu al groter dan de Amerikaanse, die geen computer meer hebben in de top 3 (p. 299-300). In 2020 zal China de leidende fabrikant van robots zijn en met zijn 5G enorme hoeveelheden data aan hoge snelheid door de ether jagen i.p.v. door de kabel. A.I. en 5G hebben een enorme potentie voor de economie en de geopolitiek. De winnaar van de geotechnologie kan de mondiale standaarden bepalen voor A.I., 5G en het Internet of Things. De Amerikaanse dominantie in 4G leverde 125 miljard $ op voor de Amerikaanse bedrijven (p.  303). Nu is er een keiharde confrontatie voor 5G, A.I. en supercomputers tussen China en Amerika om de toekomstige standaarden te bepalen en de mondiale bevoorradingsketens te domineren met supercomputers. China heeft nu al twee derden van het mondiale containerverkeer. Maar als de 3D-printers massaal ingang vinden, zal rond 2040 de helft van de producten daarmee gemaakt worden. Dat kan lokaal en dat zal de Chinese dominantie dan weer verkleinen.

Trump vreest dat China de nieuwe industriële revolutie zal winnen en zo Amerika zal vervangen als de dominante macht van de wereld. Hij schudt Europa wakker en doet alles om Huawei etc. uit zijn en andere  landen te houden d.m.v. een digitaal IJzeren Gordijn. Maar volgens insiders staat China digitaal en in wetenschappelijke publicaties over A.I. en robots het verst. Tegelijk kan de combinatie van 5G en A.I. in China de helft van de banen doen verdwijnen of bijna 400 miljoen mensen werkloos maken.

De Wijk beschrijft ook de werking van het Sociaal Kredietsysteem, dat goede burgers beloont en ‘slechte mensen’ bestraft en tegelijk veel data oplevert voor de A.I., wat door onze Europese GDPR- (General Data Protection Regulation) of privacy-wetgeving onmogelijk wordt gemaakt. Het Chinese controlesysteem is nooit eerder voorgekomen in de geschiedenis en wordt door de meeste Chinezen  goedgekeurd.

De Wijk voorspelt dan nog tien grote veranderingen in de wereld, o.a. dat China  Taiwan en de Zuid-Chinese zee zal inpalmen en dat de westerse waarden vrijheid, democratie en mensenrechten op de achtergrond zullen raken (p. 341-350).

De Wijk heeft een heel grondige politieke en economische studie geschreven, gebaseerd op veel recente literatuur en op eigen internationale contacten en ervaringen. Als lezer moet je wel lang wachten voordat het eigenlijke thema, nl. de machtsovername door China, aan de beurt komt.

Hij heeft veel kritiek op ‘sloper’ Trump, die meteen na zijn aantreden een einde maakte aan het Trans-Pacific Partnership (TPP) en geregeld zijn bondgenoten beledigde,  maar hij erkent wel dat Trump het Westen heeft wakker geschud.

Het is ook geen gemakkelijk boek: de lezer moet op de hoogte zijn van de denkers en de internationale politiek van de 17° eeuw tot nu. Deel I is zeer theoretisch en soms langdradig.

Enkele opmerkingen: op p. 15 spreekt de auteur over 100 jaar onafgebroken groei, maar tijdens Mao was er meer afbraak en stierven minstens 45 miljoen Chinezen door georganiseerde hongersnood. De groei begon pas na 1978. Op p. 40 en 57 heeft hij het over de ‘Land Lease Act’: hij bedoelt allicht de Lend-Lease-Act. ‘Laisser-faire’(p. 53) schrijven we in correct Frans als laissez-faire. De VN richt hij al op in 1944 (p. 59) i.p.v. 1945. Op p. 85 moet ‘Volkwaren’ in twee woorden. En ‘Alternatieve für Deutschland’ (p. 105, 107, 125) moet zonder ‘e’ in Alternative. Op p. 183 staat het wel correct.

Hij beweert dat de Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen bewezen is en aantoonbaar bijdroeg aan de overwinning van Trump (p. 180-181): het bewijs voor het eerste bleek zwak te zijn, voor het tweede is er helemaal geen bewijs. Hij beweert hetzelfde voor de Italiaanse verkiezingen van 2018 (p. 181). Hij beweert ook dat bij Google de eerste hits soms verwijzen naar Russia Today en Sputnik (p. 182), iets wat ik nog nooit ondervonden heb. Hij zegt dat de sancties die het westen in 1989 tegen China uitvaardigde nog steeds gelden (p. 204), maar hij zegt niet welke dat zijn. Ik denk dat ze al lang niet meer toegepast worden.  Bij de zeereizen van Zheng He (p. 212) noemt hij ‘mogelijk zelfs Australië’, maar dat klopt niet en dat wordt zelfs in China niet aangeleerd: zij houden het bij Mombasa, Kenia als verste bestemming. Op p. 213 beweert hij dat Deng het initiatief nam voor de toenadering tot Amerika, maar dat was Mao en die toenadering   vond al plaats in 1971 met het bezoek van de Amerikaanse tafeltennissers  aan China en in 1972 met het bezoek van Nixon. Deng was in 1966 afgezet en naar het platteland gestuurd en werd pas in 1975 gerehabiliteerd. Op p. 287 staat ‘Gasprom’ i.p.v. Gazprom, op 334 ‘overstrech’ i.p.v. overstretch, op 344 ‘werel-dorde’ i.p.v. wereld-orde, op 352 ‘politiek’  leiders i.p.v. politieke leiders.

Los van deze schoonheidsfouten is het een zeer degelijke studie.

ISBN 978946003991| Paperback 21 x 13 cm | 366 pagina's | Uitgeverij Balans/Pelckmans | maart 2019

© Jef Abbeel, 18 april 2019

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER