http://www.philipvanoutrive.be

De allerlaatste getuigen van WOI
Philip Vanoutrive


‘Den oorlog mijnheer…ik heb nooit kind mogen zijn. Als de anderen buiten speelden en lachten, zat ik in huis met een borsteltje pisdoeken proper te schuren. Of ik was op zoek naar wat schrebielden (=as van kolen) of hout om de stoof aan te maken of aan ’t werk in de vlasfabriek. Dat ben ik na de oorlog blijven doen want halfweg de jaren twintig waren we al met zestien kinderen.’

Yvonne De Vetter (1907-2011) was zeven jaar oud toen de oorlog uitbrak. Ze was de oudste in een al groot gezin. Ook als het geen oorlogstijd geweest zou zijn was haar lot als die van velen: zij moest helpen om de eindjes aan elkaar te knopen, mee zorg dragen voor haar broertjes en zusjes.
Was haar leven anders verlopen zonder de oorlog?
We zullen het nooit weten. Net zomin als we dat weten over alle andere getuigen die in dit boek aan het woord komen.

Journalist en fotograaf Philip Vanoutrive zag de interviews op de Vlaamse televisie die in 2009 uitgezonden werd. Naar aanleiding daarvan bezocht hij een zestigtal van deze hoogbejaarde mannen en vrouwen, en ontdekte dat zij zich na de interviews nog meer wisten te herinneren. Van 43 van hen noteerde hij de verhalen en gebruikte die om dit boek samen te stellen. ‘Philip Vanoutrive zoomt graag in op de kleine mens van wie het grote leed de statistieken niet haalde.’ staat op de flap.

Het verhaal van de Eerste Wereldoorlog wordt nu verteld door ooggetuigen, door mensen die kind waren in die jaren. Hoe ervoeren zij de uitbraak van een oorlog, de invasie van  mannen die er vreemd uitzagen en anders spraken? Hoe verging het hun als hun ouders besloten te vluchten en hun heil elders te zoeken? Hoe gingen zij om met gewelddadigheden waar ze getuigen van waren?
Vaders en broers die blij gemoed op pad gingen en riepen ‘tot over drie weken!’ om vervolgens vijf jaar lang niet terug te keren. Of helemaal niet meer.

‘De talrijke zware granaatinslagen hadden vaders minutieuze werk (NB vader was groenteteler) in een onherkenbare woestenij herschapen,’ vertelt Philemond (Van den Eynde) verder. Ook ik, een manneke van zes jaar, moest meehelpen om de kuilen en de kapotgeschoten loopgraven te dempen, tot de blaren op mijn vingers en handpalmen opensprongen.’

Hoe ging men met de vijand om?
'Dat was niet altijd vijandelijk: De bevolking en de vijand zat nu eenmaal met elkaar opgescheept en maakten er het beste van.’
Yvonne Steenwinckel herinnert zich hoe zij als kind iedere dag mee ging met de Duister Wilhelm. Naar de veldkeuken, waar zij een kan koffie kreeg voor thuis. Tot op een dag de jongen niet meer verscheen. Zij zegt: ‘De oorlog was een schone tijd’. ‘Van geweld heb ik niet geweten en er is geen dag geweest dat ik honger had.’

De schrijver Ernest Claes die geen kind meer was in die tijd, maar gemobiliseerd werd in 1914 schreef over die tijd: ’Van mensen die nu onze doodsvijanden geworden waren en die maar tien meter van hun Belgische buren wonen. Voorheen vrijden en trouwden ze onder elkaar en zaten op zondag naast elkaar in de kerk.’

Allerlei soorten mensen, met ieder hun eigen verhaal tot in 1918 het bericht kwam: ‘Ze zeggen dat de oorlog gedaan is.’ En het angstige afwachten voor vele Van deze ooggetuigen begon: zouden hun geliefden terugkeren?

De getuigenissen zijn niet als geheel opgetekend. Vanoutrive heeft er een chronologisch geheel van gemaakt, zodat we lezen over de oorlogsjaren in al zijn facetten waar de getuigen aan het woord komen als dat in dat kader past.
Er is een voorwoord, een dankwoord en een uitgebreide bibliografie.

Zoals gezegd: het zijn getuigenissen van de gewone burger. Geen militaire feiten, geen veldslagen in dit boek maar wel wat het betekende voor een kind om op de vlucht te zijn, en laten zien hoe het huis waar ze woonden met het gezin niet overeind bleef staan. Over de enorme schrik die een Zeppelin veroorzaakte bij een kind, over hoe de wereld ineens zoveel groter werd dan het eigen erf.

Philip Vanoutrive is al bijna veertig jaar freelance fotograaf en auteur. Hij maakt foto- en tekstreportages die in binnen- en buitenland verspreid worden door ID Photo Agency en Hollandse Hoogte. In zijn themareportages over de Eerste Wereldoorlog bestaan er geen vrienden of vijanden, geen winnaars of verliezers.

ISBN  9789401456210 | Paperback | 275 pagina's | Uitgeverij Lannoo | januari 2019

© Marjo, 21 maart 2019

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER