De daktuinen van Teheran
Mahbod Seraji

Dit verhaal speelt in Iran, in 1973.
Om te begrijpen waar het allemaal om gaat is een beetje uitleg wel prettig. In 1973 is Mohammad Reza Pahlavi de sjah van Iran.
De nieuwe hervormingen die hij vanaf 1963 invoerde waren westers, een doorn in het oog van de geestelijken. Vrouwenemancipatie en algemeen kiesrecht voor vrouwen ging al tegen hun geloof in, maar de hervormingen die betekenden dat het land dat veelal eigendom was van de Moslimgeestelijkheid verdeeld moest worden onder arme landloze boeren, dat viel natuurlijk helemaal verkeerd.

Er ontstond een tweedeling, waarbij men in de stad meer westers was, en men op het platteland in armoede leefde. Want het land bleef ondanks de plannen van de sjah in bezit van de geestelijkheid.
Voeg daar bij de buitenissige feesten en het uiterlijk vertoon van de sjah en zijn echtgenote, en men begreep wel dat dit niet goed kon blijven gaan. In de ogen van de bevolking liet de sjah zijn oor te veel hangen naar Amerika dat dacht met Iran een buffer in handen te hebben tegen de overige Arabische landen.

De ayatollah Khomeini verzette zich tegen het beleid van de sjah maar werd verbannen. Dat weerhield de geestelijken in Iran niet verder te radicaliseren. In een reactie op dit verzet richtte de sjah een geheime dienst op, de SAVAK. Die kon iedereen laten arresteren of opsluiten. Iedereen, dat waren al dan niet vermeende tegenstanders van het regime van de sjah. Dat ging niet zachtzinnig: intimidatie, ballingschap, gevangenisstraffen, liquidaties en martelingen waren aan de orde van de dag. Tegen deze achtergrond speelt het verhaal. In een ogenschijnlijk westers land dat in feite geterroriseerd werd door de geheime dienst.

Pasha vertelt het verhaal vanuit een psychiatrische inrichting een jaar na de gebeurtenissen. Aanvankelijk weet hij niet meer wat er gebeurd is, waarom hij zich daar bevindt, maar langzaam komen de herinneringen terug. En dan gaat het verhaal in het heden verder.

Het verleden: Pasha en zijn vriend Ahmed, zeventien jaar oud, zijn normale tieners. Een groot deel van de dag speelt hun leven zich af op de daken van de huizen waar de jongens praten en dromen. Over mooie meisjes natuurlijk.
Het buurmeisje van Pasha is Zari, zo mooi dat Pasha zijn ogen niet van haar kan afhouden. Maar zij is verloofd, en de verloofde is een revolutionair, Doctor, bovendien een goede vriend dus van Pasha. Ze moeten wel opletten met wat ze zeggen en wie het misschien kan horen. Omgang met een revolutionair is heel riskant.

Als de SAVAK Doctor eenmaal in het vizier hebben, pakken ze hem op, notabene in de tuin van de buren. Pasha denkt dat hij omdat hij alles zag gebeuren vanaf het dak, ongewild de mannen van SAVAK naar Doctor heeft geleid. Hij keek immers naar Doctor en de mannen van SAVAK zagen dat. Vanaf dat moment wordt zijn leven beheerst door een enorm schuldgevoel.
Na de dood van Doctor probeert hij Zari te troosten, op een eerzame manier vanuit het schuldgevoel, maar intussen groeit zijn liefde.
En dan neemt Zari een besluit. Hetgeen Pasha in het ziekenhuis doet belanden.

Na het ontslag uit het ziekenhuis kan hij niet terug naar school. Hij heeft al te veel gemist. Zijn ouders hebben besloten dat hij naar Amerika zal gaan. Hij moet ingenieur worden en met zijn kennis Iran helpen. Hij durft niet te zeggen dat hij eigenlijk niet naar Amerika wil. Zijn Zari is immers in Teheran!
Het loopt dus anders.

Ook al is het vooral een verhaal over de liefde tussen twee jongeren, omdat de achtergrond heel anders is dan wij hier in het Westen kennen, is het ook informatief. Het was een cultuur – bijna vijftig jaar geleden – waarin ouders hun kinderen nog uithuwelijkten, soms al bij de geboorte. Bij de families waar het over gaat speelt de religie geen grote rol, maar op de achtergrond wel.

Het is geen moment een zwaar boek, misschien zou je juist wel meer hebben willen weten over de politiek, maar dan zul je toch andere boeken moeten gaan lezen. De daktuinen van Teheran vertelt over een wereld die we niet kennen, terwijl we die tegelijk wèl kennen. Mensen in Teheran zijn immers helemaal niet anders dan wij. Hun achtergrond is anders, net als hun tradities, maar hun denkwereld is hetzelfde.

Mahbod Seraji ( Iran, 1956)emigreerde naar Amerika in 1976. Hij werd inderdaad ingenieur, maar wist ook zijn droom te volgen en volgde studies over film, en design. De daktuinen van Teheran is zijn debuut.

ISBN 9789402706437| paperback | 384 pagina's | Uitgeverij HarperCollins | juni 2021
Vertaald uit het Engels door Mieke Trouw

© Marjo, 7 oktober 2021

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER