Big Brother
Lionel Shriver
Pandora woont met haar man Fletcher en zijn kinderen Cody en Tanner in New Holland in Iowa. Pandora heeft een succesvol cateringbedrijf gehad, dat ze verkocht heeft. Momenteel heeft ze een bedrijf dat exclusieve poppen maakt. De poppen worden gemaakt naar het evenbeeld van degene voor wie ze bestemd zijn en bevatten een apparaatje, waarmee ze allerlei uitspraken van deze persoon kunnen doen.
Fletcher is eerder getrouwd geweest met Cleo, de moeder van zijn kinderen. Zij was aan crack verslaafd en Fletcher is daarom van haar gescheiden. Hij heeft in de kelder van het huis een meubelmakerij, waar hij niet bijzonder succesvol mee is. Hij maakt weliswaar mooie dingen, maar die zijn duur en de mensen hebben er over het algemeen geen geld voor over. Hij wil graag de controle houden en is een beetje obsessief met z'n gewicht bezig.
Op een gegeven moment krijgt Pandora een telefoontje van een vriend van haar broer Edison. Edison is een jazz-pianist en de vriend speelt saxofoon. Edison woont bij z'n vriend in huis, maar diens huis is nogal klein en er is te weinig ruimte. Daarom vraagt hij of Edison bij haar kan logeren, tot hij weer op tournee gaat. Zonder dat haar man dit weet, gaat ze hiermee akkoord. Dit zorgt natuurlijk al voor enige ruzie, omdat Fletcher niet bijzonder gecharmeerd is van Edison.
Als ze haar broer van het vliegveld gaat halen hoort ze een paar mensen praten over een vreselijk dikke man, die in het vliegtuig zat. De toon waarop dit gebeurd is allesbehalve vriendelijk. Op het moment dat de bewuste man in een rolstoel door de hal van het vliegveld wordt geduwd, blijkt dit haar broer te zijn. Hij kan nog wel lopen, maar door zijn omvang gaat dit zo langzaam, dat men er maar voor heeft gekozen om hem even in een rolstoel te transporteren.
De komst van Edison laat z'n sporen na in het leven van Fletcher en Pandora. Waar Fletcher alles doet om op gewicht te blijven, fietsen en gezond, maar niet al te smakelijk eten, is Edison een vreetzak, die regelmatig op loopt te scheppen over de muzikanten waar hij mee gewerkt heeft. Bovendien maakt hij vaak een puinhoop van de keuken, waar hij vreselijk uitgebreide maaltijden bereidt. Tot overmaat van ramp gaat Edison op een gegeven moment op een door Fletcher gemaakte stoel zitten, die niet bestand is tegen zijn gewicht. Het is een van de eerste meubels die Fletcher gemaakt heeft en hij is er dan ook erg aan gehecht.
Voor Pandora blijft hij haar broer, voor wie ze het min of meer opneemt. Fletcher, die zelf enigst kind is, begrijpt niets van de band tussen broer en zus. De enige die gek is op Edison is Cody, die piano speelt. Op een gegeven moment stuurt Fletcher een foto van het gezin, samen met Edison naar de vader van Pandora en Edison. Edison ontdekt dit na een telefoontje van z'n vader, die helemaal niet weet dat hij zo dik is geworden en dit komt de stemming natuurlijk niet ten goede.
Na twee maanden zal Edison weer vertrekken, want dan wacht er een Europese tournee. Op het moment dat de datum van vertrek dichterbij komt, blijkt er van een tournee geen sprake te zijn. Pandora wil haar broer niet zomaar terug naar New York sturen, want bij de collegamuzikant waar hij gelogeerd heeft, is hij eigenlijk niet meer welkom en hij heeft dus geen plaats waar hij naar toe kan. Ze stelt voor dat hij in New Holland blijft, om af te vallen. Zij zal een appartement voor hen beiden zoeken en hem financieel ondersteunen, tot hij weer een normaal gewicht heeft. De voorwaarde is echter wel dat hij inderdaad z'n uiterste best zal doen om af te vallen. Zij zal hem daarbij coachen. Zelf wil ze ook wat afvallen. Deze stap wordt door Fletcher niet bepaald met gejuich begroet. Hij vindt dat ze verplichtingen heeft jegens hem en de kinderen en begrijpt niet dat ze haar broer graag wil helpen. Voor hem is haar broer een hopeloos geval, die nu eenmaal verslaafd is aan eten, zoals Cleo verslaafd was aan crack. Hij zegt dan ook tegen Pandora dat hij niet weet of ze nog bij hem terug kan komen als het project met haar broer afgelopen is. Met Edison sluit hij een weddenschap af, dat het hem niet lukt om af te vallen tot z'n oude gewicht. Als het Edison wel lukt, zal Fletcher een hele chocoladetaart opeten.
In het tweede deel van het boek beginnen Edison en Pandora aan de afvalrace. Ze verblijven eerst in een hotel en gaan op zoek naar een appartement, waar ze kunnen wonen. Dat is nog niet zo eenvoudig, want iedere keer als de verhuurder van een beschikbaar appartement Edison ziet, is het appartement plotseling niet meer beschikbaar. Uiteindelijk lukt het overigens wel om iets te vinden. Er wordt afgeslankt met drankjes en het advies is om na 3 maanden even een pauze in te lassen. Op een gegeven moment vindt Pandora een lege pizzadoos in de vuilnisbak, hetgeen betekent dat Edison zich niet aan de afspraken heeft gehouden. Ze laat zich toch ompraten en het afvallen gaat verder. Gaandeweg krijg je het gevoel dat het een en ander niet goed af kan lopen. De relatie van Pandora met Fletcher loopt min of meer stuk en er wordt misschien wat al te fanatiek gelijnd. Cody komt regelmatig bij Pandora en Edison, die haar pianoles geeft. Pandora heeft namelijk een piano voor Edison gehuurd, zodat hij daar wat afleiding mee heeft.
En dan komt het korte derde deel, dat wat mij betreft toch wel een flinke teleurstelling is. Het was een mooi boek, waarbij je aan de ene kant hoopt dat alles weer helemaal goed komt, terwijl je aan de andere kant het gevoel hebt dat er ergens iets fout zal gaan, hetzij doordat Edison het uiteindelijk toch niet volhoudt, hetzij doordat het dieet 'm uiteindelijk de das omdoet. Of gewoon, doordat de gezondheid van Edison al te zeer geleden heeft door z'n eetgedrag. Als alles weer helemaal goed zou komen, zou het misschien ongeloofwaardig zijn. Zonder het derde deel, of met een iets ander derde deel, zou ik het inderdaad een heel goed boek hebben gevonden, maar nu kan ik het toch niet eens zijn met de uitspraak "'Wellicht haar beste boek tot nu toe' - The Guardian", die op de achterkant staat.
ISBN 9789025441524 | Paperback | 414 pagina's | Uitgeverij Atlas Contact | 21 september 2013
© Renate, 5 augustus 2015
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER
Dat was het dan
Lionel Shriver
Shep Blaker heeft een droom. Al sinds hij door het ontwikkelingswerk van zijn vader er achter kwam dat je in Afrika met één dollar veel meer kunt dan in Amerika heeft hij alles in het werk gesteld zoveel mogelijk van die dollars in zijn bezit te krijgen en op een goeie dag alles achter zich te laten en weg te gaan. Hij begint een klusbedrijf wat hij goed weet te verkopen, hij maakt met zijn vrouw de ene na de andere research-trip om uit te zoeken welk land het méést geschikt is, en wacht het goede moment af om weg te gaan. Dat moment lijkt alsmaar te verschuiven zodat hij inmiddels weer loonarbeider is in zijn eigen ex-bedrijf, en er achter zijn rug openlijk gegniffeld word om zijn eeuwige voornemen om weg te gaan.
Het wordt tijd het woord bij de daad te voegen. En met die scene opent het boek.
Een man van middelbare leeftijd zit op het bed en pakt zijn koffer... Hij heeft drie tickets gekocht, voor hemzelf, voor zijn vrouw en voor zijn zoon, maar in de loop van de jaren is het meer zijn droom geworden dat hun droom, en eigenlijk gaat hij er van uit dat hij alléén het land voor altijd zal verlaten. Maar het verlangen naar zijn tweede leven is sterker dan wat dan ook.
Op dat moment komt zijn vrouw Glynis binnen met een verpletterende mededeling dat ze een mesothelioom heeft, een zeldzame en meestal dodelijke vorm van kanker. Van het ene op het andere moment ziet de wereld er totaal anders uit, en begint er een strijd die een totale omwenteling van de onderliggende verhoudingen en van de vaste zekerheden van hun bestaat tot gevolg heeft.
Als je iets van dit boek kunt zeggen is dat het overweldigend is, het gaat niet over één maar over twéé destructieve levensbedreigende ziektes, en andere catastrofale gebeurtenissen worden ook nog eens niet geschuwd. Geen detail word gespaard, de fysieke aftakeling en alle strijd die daar bij komt kijken word minutieus beschreven. Het gaat over de dood, en de eenzaamheid van mensonterend ziek zijn.
Het gaat ook het ziektekostensysteem van de middenklasse van Amerika in het Bush-tijdperk want tot gevolg heeft dat de zeven ton die Shep aan het begin van het boek op zijn rekening heeft staan smelt als sneeuw voor de zon.
Het gaat er ook of je moet blijven behandelen als je weet dat het slechts enkele weken, van zeer slechte kwaliteit, zal opleveren. Dreigt het gevaar niet dat je zo’n behandeling tóch gaat doen omdat hij nu eenmaal voor handen is, en omdat kanker tot een strijd verworden is die je kunt winnen, zodat stoppen voelt als verliezen. Het gaat kortom over zaken van leven en dood.
De toon van dit boek is geen moment sentimenteel, maar soms snoeihard,ironisch, cynisch, en soms zelfs humoristisch. Zelfspot wordt niet uit de weg gegaan. Wat het draagbaar maakt om al dit leed te lezen. Het boek is af en toe genadeloos en nietsontziend eerlijk. De echtgenote laat haar man, die in eerste instantie tenslotte bereid was zonder haar aan zijn nieuwe leven te beginnen, uit wraak met genoegen vernederend werk doen bij zijn ex-bedrijf doen, de echtgenoot maakt, net uit het zicht van zijn zieke vrouw, de berekening dat als ze nú zou sterven er net nog genoeg geld over zou zijn voor zijn tweede leven.
Een mens kan in het heetst van de strijd op gedachten stuiten die hij niet voor mogelijk had gehouden, en geen van de diepste motieven van de mens blijft onbedekt in dit boek. Ook de minder fraaie niet
Maar uiteindelijk is het toch ook een boek over de liefde, met al zijn lek en gebrek, en in een van de zwaarste omstandigheden die mensen treffen kan. Geen suikerzoete liefde maar liefde met je poten in de modder, en met vallen en opstaan.
Het is bijna raar om een boek met zovéél leed aan te bevelen. Ik denk ook niet dat het voor iedere lezers geschikt is, maar het boek ráákte mij. Het zette me aan het denken. En het is erg goed en intelligent geschreven.
Een van de sterke dingen van het boek vond ik dat het steeds twéé kanten laat zien, twee meningen, twee type personages, twee manieren van naar de wereld kijken. En zoals het hoort in goede literatuur verschuiven de meningen, gelooft de gelovige vader niet meer aan het eind van het boek, en vind de ongelovige zoon dit jammer, en sjoemelt de brave rechtschapen Shep schaamteloos, hopend dat zijn immer sjoemelende beste vriend het zal zien en trots op hem zal zijn.
Mijn enige kritiekpunt is de titel van het boek.
Een boek wat zoveel indruk maakt had toch wel een betere titel verdiend dan “Dat was het dan”. De Engels titel luidt “So much for that” wat ik ook niet al te sterk vind, maar altijd nog sterker dan “Dat was het dan”.
Al had de nietszeggende titel wel weer tot gevolg dat ik totaal niet was voorbereid op de heftigheid, de impact en kracht van dit boek, en dat ik dus ondanks al het leed prettig overrompeld was door de wetenschap een goed boek te pakken te hebben.
ISBN 9789025435356 Paperback 541 pagina's | Uitgeverij Contact | november 2010
Vertaald door Maarten Polman
© Willeke, 19 januari 2011
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER
