De Madurese vriend
Kees Ruys

De Madurese vriend is deel 4 in de vijfdelige reeks De randgebieden. Het is een reisverslag, een geschiedenis en een persoonlijke brief.
In het boek wordt een vriend aangesproken. Die vriend is Djaman, een schelpenverkoper, met wie de schrijver al veertig jaar een vriendschap onderhoudt al zien ze elkaar vaak maandenlang niet.

Toen Kees Ruys in 1979 reizend door Indonesië terecht kwam in Pasir Putih voelde hij zich daar meteen thuis. Het werd de plek waar hij iedere twee jaar naar toe zou reizen, en waar hij Indonesië goed leerde kennen, met name het Indonesië van dat dorp en omstreken, aan de kust van Oost-Java, tegenover het eiland Madura en op de route naar Bali.
Ook in onderhavig verhaal reist hij naar die plek, maar wat hij er aan zal treffen is onzeker.

Toen hij nog in Nederland was kreeg hij mailtjes van de kleindochter van zijn vriend, met het bericht dat Djaman ziek was. Maar wat er precies aan de hand was, daar kreeg hij geen duidelijkheid over. Terwijl hij reist denkt hij terug aan alle eerdere reizen, aan de ontmoetingen met de bewoners van het land, met vooral herinneringen aan de vriendschap met Djaman.
Door zijn verhalen krijgt de lezer een idee van hoe de Madurese cultuur in elkaar zit. Over de verschillen met de onze, verschillen waardoor vaak bijzondere situaties ontstaan. Verhalen over de oosterse magie, die een grote rol speelt in het dagelijkse leven daar; over de cultuur waar de westerling erg aan moet wennen, vooral hoe de oosterling zich voordoet als degene die hij denkt te moeten zijn in de ogen van de ander: ‘voor het gemak en het fatsoen’.

‘Zelf vond ik het wel prettig om gewoon een keer te zegen wat ik dacht, en wat ik deed, en daarmee ook een beetje: wie ik was. Natuurlijk hoorde je daarover niet praten, jezelf uiten doe je in je daden en de rest is ijdelheid, maar wat kon het mij eigenlijk schelen?’

Achtergrond: Een deel van de geschiedenis is ook geschiedenis van Nederland. Indonesië was een Nederlandse kolonie. Nadat de VOC in 1800 was overgenomen door de Nederlandse staat, werden in de 19e en 20e eeuw grote gebieden veroverd door middel van vele bloedige oorlogen en strafexpedities door het Nederlandse koloniale leger, het KNIL. Dat gebied omvatte honderden volkeren met eigen taal, cultuur en etniciteit. Vanaf begin 20e eeuw kwamen vele Nederlanders in de kolonie werken. Er ontstond een tweedeling met een suprematie van Nederlandse mannen over hun, vaak inheemse, vrouwen en Indische Nederlanders.Het volk roerde zich al toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak en Japan Indonesië bezette.

Het was gedaan met de overheersing van de Nederlanders toen na de capitulatie van Japan de nationalistische leiders Soekarno en Hatta op 17 augustus 1945 de Indonesische Republiek uitriepen. Nederland probeerde nog de kolonie terug te winnen, hetgeen uitmondde in De Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog met extreem geweld van Nederlandse zijde. In 1949 werd Indonesië onafhankelijk.
Wat de gevolgen waren voor de bevolking is iets wat de schrijver zeer interesseerde. Dat vinden we dan ook terug in zijn verhalen.

‘Dat acteren in dit land gebruikelijker is dan openhartig zijn weten we dan nog niet, al hebben we er wel een vermoeden van, misschien ook wel een sterk vermoeden, maar dat drukken we graag weg, want wat is er nu prettiger dan populair zijn, je een halfgod op een oude kruk? Ook weten we nog niet – en wel – dat westerlingen hier nog altijd op een voetstuk staan, met name Nederlanders, en dat we als rariteit de dagelijkse sleur verbreken, wat nog eens een flinke portie aandacht toevoegt aan het spel dat men in de omgang speelt om een illusie van gemeenzaamheid in stand te houden, en emoties onder zeil, en daarmee ieders eer intact.’

Een verhalend non-fictieboek, dat niet echt vloeiend doorleest, maar absoluut interessant is. De een zal zich meer interesseren voor de achtergronden, of de zo andere cultuur, de ander voor het verhaal van de bijzondere vriendschap.

Kees Ruys (Den Haag 1955) is fulltime schrijver. Hij debuteerde in 1986 met de roman Een afgedragen huid bij uitgeverij Van Oorschot. ‘De Randgebieden’ is een vijfdelige cyclus reisboeken over Indonesië. Bij uitgeverij In de Knipscheer verschenen twee biografieën van zijn hand: Alles is voor even (2013), over de schrijfster Aya Zikken, en Chris Hinze.

ISBN  9789493214910 | Paperback | 322 pagina's | Uitgeverij in de Knipscheer | april 2023

© Marjo, 11 oktober 2023

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER