http://www.robbaetens.be

Wisselstroom
Rob Baetens

In november 2018 herdacht België het einde van de Groote Oorlog. Ook Koewacht, een dorp dat ligt aan weerszijden van de grens van Nederland en Vlaanderen, in de streek Waasland, deed daaraan mee. Toen de Duitsers besloten de grens beter te beveiligen om smokkel tegen te gaan, maar vooral ook om te voorkomen dat soldaten zonder veel problemen konden vluchten naar het neutrale Nederland, werd ook in dit dorp de Dodendraad opgericht. Het precieze dodental is niet bekend, maar men neemt aan dat langs de hele lengte van de draad zo'n duizend tot twaalfhonderd mensen de dood vonden doordat er tweeduizend volt door hun lijf raasde. Dom dat ze het dan riskeerden? In die tijd kende de meeste burgers het fenomeen elektriciteit niet!

Ook in Koewacht vielen, tussen juni 1915 en 11 november 1918, doden. Families raakten uit elkaar, men kon niet zomaar bij elkaar op bezoek. Bij een begrafenis kon het zijn dat alleen de pastoor en de dragers van de kist over de grens mochten.
Het dorp raakte vol met vluchtelingen, die toen de grens eenmaal dicht was niet verder konden. Een aantal mensen rook geld: de meeste mensen waren door bombardementen uit hun huis verdreven, zonder dat ze iets mee hadden kunnen nemen. Er werd voedsel en andere waren gesmokkeld uit Nederland, terwijl mensen de andere kant op werden gebracht.
Toen de Duitsers het dorp, met de omliggende dorpen bezette, werd evenwel ook voor de bewoners het leven een stuk moeilijker. De Duitsers confisqueerden alles: het vee, fietsen, ijzeren voorwerpen, en natuurlijk eten.

Tegen de achtergrond van dit alles wordt het verhaal verteld van Fiele, aan het begin van de oorlog dertien jaar oud. Zijn vier jaar oudere broer is opgeroepen en bevindt zich in de strijd om Luik.
Fiele wil graag naar school ‘kennis is macht’, zegt zijn vader, en hij is leergierig. Maar de school sluit, en hij wordt ingezet op de boerderij. Hij ziet de vluchtelingen over de wegen zwerven, en beseft dat zij het op de boerderij erg goed hebben. Ze bedruipen zichzelf, hebben hun eigen vee, bebouwen de akkers, er is eten in overvloed. Dat verandert later, als de Duitsers ook hun boerderij weten te vinden, en ze zelfs eisen dat Fieles vader 500 meter prikkeldraad levert. Dan weet de boer al dat protest niet helpt: zijn paarden, koeien, varkens, ze zijn allemaal al weg.

Als de dodendraad aangebracht is in 1915, bedenkt Fiele manieren om toch naar Nederland te komen. Zo kan ook hij een steentje bijdragen, hij smokkelt brieven en levensmiddelen. Maar – en dat is leuk voor het verhaal – hij wil vooral naar de andere kant omdat daar het meisje woont op wie hij smoorverliefd is. En zij op hem overigens.

In dit verhaal, dat gebaseerd is op feiten maar gefictionaliseerd is, legt Rob Baetens op een speelse manier uit hoe anders het leven voor een dertienjarige was honderd jaar geleden. Fiele woont op een boerderij, zonder elektriciteit, zonder toilet of badkamer in huis - hij moet zelf het water oppompen op het erf. Zijn vader werkt lange dagen op het veld, ploegen, zaaien, eggen, met een paard. Welke jongere weet nog hoe dat ging? De vrouwen in het huishouden zorgden voor de dieren, kookten en bakten de hele dag, en hielden het huis schoon. Geen elektrische apparatuur, maar ook geen mobiele telefoons, geen facebook of smartphone! Kan een jongere van nu zich dit voorstellen? En Fiele vertelt ook over zijn leeftijdgenoten die al enkele jaren in een mijn of een fabriek moeten werken.

Rob Baetens vertelt het heel aanschouwelijk, legt uit zonder saai te worden, vertelt over een normaal leven in die tijd, en maakt inzichtelijk hoe het verandert in oorlogstijd.

De titel Wisselstroom verwijst natuurlijk naar de dodendraad, maar ook naar het feit dat er bij een grens van alles uitgewisseld werd. Ook de liefde!
Het boek is geen literair hoogstandje, er wordt nogal eens wat onnodig herhaald, maar doordat er gewisseld wordt in tijd en plaats is het een levendig verhaal geworden. Het is spannend vanwege de oorlog, we volgen de oudere broer die zich met het Belgische leger verplaatst.  Het is romantisch vanwege het meisje Neeltje, voor wie een grens moet worden overgestoken. En het is historisch verantwoord, je kunt er de geschiedenis van Koewacht en omgeving op naslaan. Te lezen hoe het dagelijkse leven was, het is bijna onvoorstelbaar. 

Zie ook herdenking dodendraad (omroep Zeeland 11 oktober 2018)

Rob Baetens (1956) schreef vele jeugdboeken, voor alle leeftijden, en publiceerde ook verhalen in de serie Junior Monsterboeken.

ISBN 9789462420885  | Paperback| 435 pagina's | Uitgeverij Kramat | oktober 2018
Leeftijd vanaf 13 jaar

© Marjo, 3 januari 2019

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

De papaver bloedt

De papaver is natuurlijk het symbool voor de eerste wereldoorlog, al noemen we de rode bloem meestal gewoon klaproos.
Het boek gaat niet over de eerste wereldoorlog in de zin dat het een verhaal over dat tijdvak is. Wel worden er enkele strijders naar voren gehaald, twee jonge jongens, een Brit en een Duitser. De aandacht die zij krijgen komt vooral van Zara, een middelbare scholiere. Ze woont in Ieper, maar ook al heeft ze daardoor de oorlog als een deel van haar leven leren aanvaarden, het maakt een enorme indruk op haar als ze met de klas een soldatenkerkhof bezoeken. Als ze er aan denkt dat die buitenlandse jongens (niet de Duitser nu) hun leven daar hebben gegeven, zodat zij en haar klasgenoten het leven kunnen leiden dat ze leiden, dan loopt het kippenvel over haar lijf. Ze wil er iets mee doen, en ze begint een actie. Samen met haar vriendin roept ze in eerste instantie scholieren, maar later ook mensen buiten school op, om vreedzaam te zijn. Alles krijgt een hedendaags tintje als twee leerlingen van hun school, Iraanse vluchtelingen, uitgezet dreigen te worden. En als die ene jongen die ze eigenlijk wel leuk vindt, er zeer kwalijke racistische ideeën op na blijkt te houden. Kenneth is die jongen, de andere hoofdpersoon uit het boek.
Het verhaal wisselt tussen deze twee: tussen goed en kwaad, tussen racisme en verdraagzaamheid. Over zinloos geweld.
Dit is natuurlijk een pracht thema, en je zou zeggen: iedere jongere moet dit lezen. Maar helaas hanteert de schrijver een nogal belerend toontje. (hij is leraar, zou het dat zijn?) Alsof zijn lezers niet zelf kunnen nadenken haalt hij er alles bij dat iets zou kunnen bijdragen aan de discussie. En helaas maakt hij van Kenneth geen overtuigend persoon. Maar al te makkelijk helt die over naar het andere kamp, al te makkelijk komt hij tot bezinning. Zijn vriend, Rune, was een betere tegenpool geweest voor Zara. Maar dat iemand niet to inkeer zou kunnen komen past niet in dit verhaal.
Niettemin is de kern natuurlijk heel goed.
Rob Baetens is een Vlaamse schrijver die vaak hedendaagse problemen aankaart in zijn boeken, waarbij discriminatie een hoofdrol lijkt te vervullen.

Isbn 978 90 59323193 Hardcover 264 pagina's | Abimo Uitgeverij | november 2006
Vanaf 14 jaar

© Marjo, mei 2009

Lees de reacties op het forum, klik HIER