Nicole Panteleakos

In de ruimte is het stil
(Planet Earth is Blue)
Nicole Panteleakos

Het verhaal speelt in 1986, hetgeen in het begin bevreemdt. Waarom is dat? Maar dat wordt gaandeweg het verhaal – vooral aan het einde - duidelijk.

Hoofdpersoon is de twaalfjarige Nova. Ook zonder haar fascinatie voor de ruimtevaart is zij een bijzonder meisje: ze heeft een vorm van autisme waardoor communiceren erg moeilijk is. Enkele woorden kan ze wel zeggen, maar omdat het haar moeite kost zegt ze liever niets. Mensen denken dat ze achterlijk is. Daar baalt ze wel van, maar ze weet niet hoe ze dat kan doorbreken. Haar vijf jaar oudere zus Bridget begreep haar wel, en daarom vindt Nova het echt heel erg dat Bridget weg is.

In de loop van het verhaal vertelt ze ons over hun gezamenlijke verleden, waarbij ze van het ene pleeggezin naar het andere werden overgeplaatst. Hun vader is omgekomen in Vietnam, waarna hun moeder aan de drank is geraakt. Ze kon niet voor haar twee meiden zorgen.
Behalve de hechte band met haar zus is er ook NASA-beer, die ze geen moment loslaat.

Maar nu is Bridget weg, ze was niet te hanteren, zeiden ze op het vorige pleegadres. Bridget had een vriendje. Nova vond dat ook niet leuk, maar het was de oorzaak van onenigheid binnen het pleeggezin. En toen liep Bridget weg. Maar ze heeft beloofd dat ze terug zal zijn- wat er ook gebeurt - als de spaceshuttle Challenger gelanceerd gaat worden. Nova telt de dagen af, terwijl ze gewoon naar school gaat en probeert te wennen bij Francine en Billy, haar nieuwe pleegouders.

‘Het was een enorm lawaai in de kleuterklas.
Gepiep van de potloodslijper.
Knikker die uit een blik op de vloer kletterden.
Krijtjes die uit ene kartonnen doos op de tafel rolden.
Buiten kwetterden vogels.
Binnen kwetterden kinderen.
Het was te veel.
Nova liet zich op haar knieën vallen en wiegde heen en weer, gillend, nog steeds met haar ogen dicht.
‘Opstaan’, zei de juf, en ze trok aan haar arm.
‘Bidge!’ schreeuwde Nova. Haar grote zus moest haar komen redden. ‘Bidge! Bidge!’
‘Wat zei je daar?’ De juf sleurde Nova ruw overeind.’

Een voorbeeld van wat het meisje te verduren kreeg. De juf dacht dat ze uitgescholden werd. Nova wordt er iedere dag mee geconfronteerd: onbegrip, angst en wanhoop. Bij Francine en Billy gaat het beter. Zij hebben geduld, en begrijpen beter wat er in haar omgaat.
Maar aan het gemis van Bridget kunnen zij ook niets doen. Nova wacht…en de dag van de lancering nadert.

Het verhaal wordt verteld met Nova als vertelperspectief. Dan laat Panteleakos haar ook nog brieven schrijven (ze kan niet of nauwelijks schrijven) aan haar zus. Dat is voor het verhaal erg nuttig, maar tegelijk rijst er twijfel: hoe kun je weten wat er in het hoofd van het meisje omgaat.

In een nawoord vertelt de schrijfster dat ze zelf ook een vorm van autisme heeft, en dat men in 1986 nauwelijks wist wat die stoornis inhield. Dat is gelukkig verbeterd. Tegenwoordig kunnen autisten met behulp van een tablet of spraakcomputer duidelijk maken wat ze willen zeggen.

Door het hele verhaal speelt de ruimtevaart een grote rol, als ook het boek ‘De kleine prins’ die grote indruk heeft gemaakt op de meisjes met zijn filosofische opmerkingen. En er is het lied van David Bowie. Space Oddity. Hij zingt: ‘planet earth is blue and there’s nothing I can do.’ De Engelse titel van dit boek is Planet Earth is blue. Natuurlijk is een vertaling lastig, maar het betekent letterlijk dat de aarde er vanuit de ruimte blauw uitziet. En figuurlijk dat de aarde er somber, verdrietig uitziet. Met het vervolgzinnetje in het liedje is duidelijk dat Major Tom zich machteloos voelt. Hij heeft geen controle meer over het ruimteschip. Zo heeft Nova geen controle over haar leven, over zichzelf misschien ook niet, en ze voelt zich verdrietig. Die somberheid komt ook naar voren op de momenten dat ze aan het liedje denkt. Dat is toch anders dan In de ruimte is het stil, de Nederlandse titel.

Los daarvan is het een bijzonder verhaal, ontroerend, en beklemmend met een afloop die je verwacht maar die je niettemin erg raakt.

Het nawoord is nogal technisch, lastig voor jonge lezers, die dit misschien niet meer zullen lezen als het verhaal eenmaal uit is.
Het gaat niet alleen over autisme, maar ook over de achtergrond van het verhaal: de lancering van de Challenger.
Het is het debuut van deze schrijfster.

jeugd 13-15 jaar

Nicole Panteleakos