De Pool
J.M. Coetzee
Als bankiersvrouw van negenenveertig jaar oud leidt Beatriz een plezierig leven. Haar huwelijk noemt ze goed, ondanks het feit dat de fascinatie en hartstocht daarin verdwenen is.
Ze houdt zich o.a. bezig met het organiseren van concerten maar weet dat ze niet serieus genomen wordt. "Dames uit de betere kringen: het is niet moeilijk de draak met hen te steken. Bespot vanwege hun goede werken. Ook bespot door henzelf."
Het is tijdens een van deze concerten dat Beatriz de honneurs waarneemt om de optredende pianist, Witold Walczykiewicz, na afloop op te vangen en mee uit eten te nemen. De pianist - met name gespecialiseerd in werken van Chopin - is een zeventigjarige Pool die gebrekkig en bedachtzaam Engels spreekt. Beatriz is niet onder de indruk van zijn spel maar ook niet van de man zelf. Ze is tijdens het etentje kritisch en stelt hem indringende vragen, die hij weloverwogen beantwoordt. Nadat ze afscheid nemen is Beatriz de man onmiddellijk vergeten.
Witold daarentegen blijkt diep onder de indruk van Beatriz te zijn en mailt haar met de vraag haar opnieuw te mogen ontmoeten. Volgens zijn zeggen brengt zij rust in zijn leven. Wat Beatriz bevreemd. Ondanks haar afwijzende reactie blijft Witold volhouden en op een of andere manier is er toch iets in de man die Beatriz tot nadenken stemt. De Pool gaat zelfs zo ver dat hij haar meevraagt naar Brazilië en ondanks dat ze het verzoek afwijst, laat het haar wel fantaseren hoe het zou zijn als ze wel mee zou gaan.
Beatriz laat de Pool steeds weten dat ze niets in hem ziet maar desondanks zorgt hij voor een soort innerlijke onrust. Het is natuurlijk ook vlijend dat hij haar zo openlijk laat blijken haar als zijn muze te zien, net als Beatrice dat was voor de dichter Dante Alighieri. Ondanks haar lichamelijke afkeer voor deze veel oudere man, verblijven ze toch een week lang in het huis van Beatriz op Mallorca, het eiland van Chopin en staat ze hem ook toe in haar bed. Beatriz heeft daar willens en wetens op aangestuurd.
De man fascineert haar en stoot haar af. Het duidelijk genieten van haar aanwezigheid, het oplichten van zijn ogen als hij haar ziet, zijn blijheid omdat hij bij haar mag zijn, het raakt haar maar roept ook afweer op.
Toch verbreekt ze na die week het contact.
En dan komt het bericht dat hij overleden is, hij laat als een echte Dante aan zijn 'Beatrice gedichten na, in het Pools, de taal die zij niet spreekt, zoals ze in het dagelijkse leven elkaars taal ook niet spraken. En nu moet zij alsnog puzzelen om erachter te komen wat hij haar wilde zeggen...
Het is aan Coetzee wel toevertrouwt om in dit in feite eenvoudige verhaal een lading aan te brengen die je door het hele boek heen voelt. Het laat de diepere lagen van een relatie zien die mogelijk succes had kunnen hebben, maar door de omstandigheden niet tot wasdom komt. Beatriz stelt zich voortdurend vragen waardoor je haar uiteindelijk redelijk leert kennen. Maar net als de afstand die ze tot Witold houdt, blijft er een gedeelte van haar niet belicht, maar dat maakt het ook zo intrigerend. Ondanks deze afstand kost het Beatriz namelijk toch moeite om Witold uit haar gedachte te bannen. Hij heeft iets in haar geraakt, dat onuitwisbaar is.
En dit weet Coetzee op zijn eigen indringende manier van schrijven uitstekend weer te geven.
Indrukwekkend boek.
ISBN 9789464520590 | Hardcover | 152 pagina's | Cossee | 20 januari 2023
Vertaald uit het Engels door Peter Bergsma
©Dettie, 21 maart 2023
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER
De oude vrouw en de katten
J.M. Coetzee
In dit boek treffen we een aantal verhalen aan waarin Coetzee zijn overpeinzingen en filosofische observaties weer onder woorden brengt via de stem van de schrijfster Elizabeth Costello, zijn alter ego. De verhalen gaan over ouderdom en het naderende einde, maar ook dieren, hun ziel en belevingen worden nader bekeken. Dit alles wordt gebracht met een ondertoon van strijd én berusting.
Neem bijvoorbeeld de verjaardag van een vrouw die vijfenzestig wordt. Voor die ene keer is zij zich te buiten gegaan aan een frivool geblondeerd kapsel, ook draagt ze ineens make-up. Haar kinderen voelen zich onbehaaglijk erbij, deze vrouw is hun moeder niet.
Ze doet zelf open, er wordt althans opengedaan door een vrouw die op hun moeder lijkt maar op een griezelige manier ook weer niet. 'Dag lieverds,' zegt deze vreemde of half vreemde vrouw. 'Blijf daar niet staan - kom binnen!'
Maar waar de volwassenen uit fatsoen zwijgen zegt kleindochter gewoon dat oma er maf uitziet. Oma trekt zich er niets van aan. [...]
'Het is niet voor altijd,' zegt zijn moeder. 'Wees gerust, het is maar voor even. Na verloop van tijd wordt ik weer mezelf, als het jaargetijde voorbij is. Maar ik wil dat er weer naar me gekeken wordt. Ik wil gewoon dat er nog een keer naar me gekeken wordt zoals er naar een vrouw wordt gekeken. Meer niet.
De kinderen van Elizabeth zijn hard maar bezorgd. Haar dochter Helen zegt dat mensen ook kunnen vinden dat ze er belachelijk uit ziet. Op de terugreis ontstaat een discussie hierover tussen zoon, dochter en schoondochter. Ze vinden het belachelijk, triest, ongepast maar de allesoverheersende angst is, dat moeder gekwetst zal worden.
Zoon en dochter (John en Helen) proberen moeder over te halen bij hen in de buurt te komen wonen, maar met haar grillige eigengereidheid en verpletterende waarheidsgerichtheid wijst ze dit stellig van de hand. Ze woont prima in het Spaanse dorp met de simpele Pedro en de zwerfkatten. Katten die eerst gevoed werden door de dorpsbewoners, maar doordat deze naar de stad vertrokken en hun kat achterlieten werden ze wild en daardoor gehaat, door diezelfde bewoners. Elizabeth ziet het als iets doodnormaals dat zij dan die katten opvangt en verzorgt. Ze gaat waarheen haar ziel haar leidt.
De meeste verhalen bestaan echter uit conversaties tussen moeder en zoon John, die met haar stevig in discussie gaat, recht voor zijn raap is, moeders woorden weerlegt en daardoor haar geest scherp houdt.
Wat de dieren betreft is het vooral het lot van de dieren ten bate van de vleesindustrie die Elizabeth zich aantrekt. Ze wil onder andere een abattoir oprichten, bij wijze van demonstratie, geen lopend bedrijf maar als een soort slachtmuseum, om mensen te laten zien wat er nu werkelijk met de dieren gebeurt. Op haar eigen scherpe manier dient ze haar zoon van repliek als hij het niet kan nalaten daar cynische opmerkingen over te maken.
Maar de ouderdom komt toch steeds meer naderbij, Elizabeth merkt dat het schrijven niet meer het gewenste resultaat oplevert. Ze stuurt haar zoon diverse onafgemaakte manuscripten, bijna filosofische verhandelingen, omdat ze bang is dat de schoonmaakster deze bij haar overlijden in het vuur zal gooien. Wij krijgen de manuscripten ook te lezen. Ze meldt ook aan John dat ze haar vroegere vaardigheid om de verhalen af te maken, mist..
'Alles wat ik je gestuurd heb is eender. Ik kan de volgende stap niet zetten. Het ontbreekt me aan iets. Ik was altijd in staat in mijn werk de volgende stap te zetten, maar ik lijk er niet langer over te beschikken, die vaardigheid. De tandraderen lopen vast, de lichten gaan uit. Het mechanisme waarvan ik altijd kon aannemen dat het me naar de volgende stap zou leiden lijkt niet meer te werken. Daar hoef je niet van te schrikken. Dat is de natuur - de manier van de natuur om me te vertellen dat het tijd is om thuis te komen.'
Elizabeth mag dan wel op weg naar huis zijn, ze wordt inderdaad vergeetachtiger en het lijf doet ook niet helemaal meer mee, maar ze blijft observerend, scherp, kritisch en vol leven...
Fascinerend boek!
J.M. Coetzee (1940) is hoogleraar algemene literatuurwetenschap aan de Universiteit van Kaapstad. Hij verwierf vele literaire prijzen voor zijn romans, en is zelfs de eerste die tot twee keer toe werd beloond met de Booker Prize - in 1983 voor Wereld en wandel van Michael K en in 1999 voor In ongenade. In 2003 won Coetzee de Nobelprijs voor Literatuur.
ISBN 9789059368590 | Hardcover | 144 pagina's | Uitgeverij Cossee | juni 2019
Het boek is een verzameling van deels eerder verschenen korte verhalen | Vertaald door Peter Bergsma
© Dettie, 12 december 2019
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER
Wereld en wandel van Michael K
J.M. Coetzee
Wanneer iemand de Nobelprijs krijgt voor één of meer van zijn werken, zal dat vermoedelijk wel terecht zijn. Prijzen zijn voor mij echter geen reden om een boek te lezen. Zo ook voor Wereld en wandel van Michael K.
Een land in burgeroorlog, dat is de wereld van Michael K (of Michaels, zoals zijn “vijanden” hem noemen). Noem dit land Zuid-Afrika ten tijde van de apartheid als je wil, maar ik zou dit niet doen. Ondanks een aantal concrete plaatsaanduidingen overstijgt dit verhaal duidelijk het concrete. Het tijdloze neemt de plaats van de realiteit in, die onbelangrijk is. Dat merkt men ook wel aan de vorm. Het is een doorlopende tekst, zonder verdere structuur.
Michael K is een minder begaafde tuinman, die zijn zieke moeder terug brengt naar haar geboortestreek. Eigenlijk is het een vlucht uit de grootstad. Een bureaucratische lijdensweg begint. Onderweg sterft zij echter, maar Michael besluit toch haar laatste wens uit te voeren. Dit veroorzaakt een kettingreactie van gebeurtenissen, en de oorlog walst als een lawine over Michael heen. Beide oorlogvoerende partijen houden hem in hun greep. Terwijl hij verder trekt, groeit de eenzaamheid rondom hem, er is tijd voor introspectie, “omheind met vele kilometers stilte”. Hij is iemand, die, ondanks al zijn diepzinnige gedachten over leven en dood, geen greep krijgt op de “oorlog”. Maar misschien is dit wel zijn redding uit een psychisch en fysisch moeras…
Het verhaal wordt op een nuchtere manier gebracht, en deze nuchterheid weerspiegelt zich in de verhouding tussen de verschillende spelers in het verhaal. Vooral het eerste gedeelte van het boek is een zeer objectief gebracht nieuwsbericht. Coetzee brengt zijn verhaal met een ongekende eenvoud, die toch tegelijk heel indringend is. Maar toch weerklinkt doorheen de hele tekst muzikaliteit, die zowel treurnis als vreugde weergeeft.
Zet je neer in je luie zetel, of neem het boek mee op een (niet te drukke) trein, en laat je meevoeren naar de Wereld en wandel van Michael K. Lees hoe een oorlog het leven van de kleine man beïnvloedt en hem opstandig kan maken.
ISBN 90 5936 108 3 Hardcover 222 pagina's | Cossee Uitgeverij | februari 2006
© Lezer100, 23 februari 2012
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER
