Sandwichkinderen
Jamila Channouf

'Met haar spitse ideeën, daadkracht en grote mond is ze aan het uitgroeien tot een leading lady van de superdiverse samenleving', schreef de krant De Morgen onlangs over Jamila Channouf. Spitse ideeën, daadkracht en een grote mond: die desem zit ook in haar debuut als schrijfster.
Sandwichkinderen vertrekt van haar jeugd in Borgerhout. Het zijn de jaren waarin haar moeder de Zeeman op de Turnhoutsebaan ontdekt, haar vader koning Boudewijn adoreert, zijzelf de oude mevrouw Mortelmans - slecht te been en na vele sloefen Bastos kort van adem - begeleidt naar het verkiezingslokaal ('Jamila, ik heb voor het Vlaams Blok gestemd. Het wordt tijd dat we weer baas worden over ons eigen land') en de genaamde Sabrina een tophit scoort met 'Boys, boys, boys'.
Een verhaal over halal en haram, McDonald's-sletten en seuten en daten met Marokkaanse en Belgische mannen. Maar bovenal een doorleefd en kleurrijk relaas met veel humor en engagement.

Als je deze flaptekst leest dan verwacht je een beetje nostalgisch verhaal over 'de goede oude tijd', niet in Nederland maar in België. Niets is minder waar, hoewel de schrijfster wel terugverlangt naar de tijd toen zij eind 1970 vanuit het Marokkaanse Rifgebergte neerstreken in het Vlaamse Borgerhout.

Toen was alles nog wel wat simpeler dan nu en bovenal, toen leefde haar vader nog. Haar vader die nachtenlang, Koran teksten citerend en over haar hoofd strelend, aan haar bed zat toen ze gekweld werd door nachtmerries. Haar vader die recht door zee was en respect voor alles en iedereen had.
Ze verlangt ook terug naar de gezelligheid van toen zoals, samen met haar vader en moeder Nederlands leren. - Haar moeder die geen Arabisch kon lezen en schrijven, volgde naast het Nederlands ook Arabisch les.-

Haar moeder vond het moeilijk en vreemd, waarom gingen kinderen naar een crèche, waarom gaan ouderen naar een rusthuis, waarom zitten mannen van veertig in de kroeg, waarom lopen homoseksuelen met pluimen, waarom verkopen vrouwen zichzelf in het café?

Maar zowel vader als moeder zijn erg dankbaar dat zij in België wonen, alle hun negen kinderen moeten die dankbaarheid ook tonen met een grote dosis beleefdheid en nederigheid.  Maar Jamila zelf voelt zich heen en weer geslingerd tussen Marokkaans en Belgisch zijn. Ze voelt zich een sandwichkind.  Tegen een arts zegt ze: "Wij sandwichkinderen zijn vreemden voor jullie en jullie voor ons. Wij, zij en niets tezamen."

Eerder vertelde Jamila al: "In tegenstelling tot mijn generatie aanbad de eerste generatie koning Boudewijn, droeg ze Leo Tindemans op handen en dacht ze van Jean Luc Dehaene dat hij een normaal postuur had. Die generatie hield van twee landen, terwijl ik al strijdend aansluiting zocht bij één identiteit, om vaste grond onder mijn voeten te krijgen."

Als op een school Irakezen vluchtelingen getreiterd worden, haalt Jamila's vader haar van die school af en wordt ze op een andere niet racistische school geplaatst, en daar ontmoet ze haar enige vriendin, Mina, die uit heel ander hout is gesneden dan Jamila. Maar toch strijden zij beiden tegen het bolwerk van de Marokkaanse 'zusters'.

Ik had zoveel behoefte aan daden na onze persoonlijke revolte waarbij we vooral ijverden voor zowel vernieuwing als traditie. Ik vond dat ik teveel stil stond. Veel te bang om een misstap te zetten in de maatschappij, in de gemeenschap, in het gezin. Maar ik was liever bang dan hysterisch, zoals de zusters. Zusters waar Mina nog steeds tussen leefde. Ik niet. Zusters stonden bij mij synoniem voor dolende buurvrouwen, wannabe-Beyonce's. Het soort vrouwen dat wanneer je z evraagt welk hun favoriet boek is, wellicht met ene Marokkaans kookboek zouden afkomen. Vrouwen met tijd. Te veel tijd. Tijd die ze vooral gebruikten om anderen te veroordelen. Vrouwen ook met weinig ambities en energie. De weinige energie die ze hadden gebruikten ze om zich met anderen bezig te houden. Het liefst zogen ze levenslustige mensen leeg.

De zusters leefden dus van roddel en achterklap en daar willen Mina en Jamila niet aan meedoen.
Jamila heeft al vrij jong de drang om vrij te zijn en ziet al heel snel hoe de wereld en vooral de wereld voor en van de Marokkaanse mensen in elkaar zit. Zij wil zo'n leven niet en vertrekt ook op gegeven moment uit haar woonplaats en gaat studeren. Mina wil ook ook een ander leven, maar pakt het heel anders aan, wat uiteindelijk leidt tot een arrestatie, die beiden vrouwen totaal verbluft.

De vriendschap met Mina loopt als een rode draad door het boek. Ook al zien de vriendinnen elkaar lange tijd niet, toch blijft de vriendschap bestaan en dankzij het verhaal over de ontwikkeling daarvan kunnen we de diverse kanten van de Marokkaanse samenleving 'zien'.

Maar eigenlijk voert Jamila in dit boek één lang 'gesprek' met haar vader, zij vertelt hem hoe zijn opvoedkundige normen en waarden na zijn dood veranderd zijn, zij vertelt over het Vlaams Blok, vertelt hoe anders en agressiever er tegen Marokkanen aangekeken wordt, ze vertelt dat iemand het had over minder, minder, minder, vertelt hoe de sandwichkinderen heen en weer geslingerd worden tussen het land waarin ze wonen en het land waar hun ouders vandaan kwamen. Jamila gaat zelfs een tijd wonen in Marokko, omdat ze zich ergens écht thuis wilt voelen.

Ze vertelt fel en strijdend. Met haar scherpe blik heeft ze veel dingen uit haar leven in haar hoofd geregistreerd en opgeslagen en analyseert en fileert ze haarscherp wat de plus- en minpunten zijn die het Vlaamse en Marokkaanse leven haar en andere sandwichkinderen brengen en gebracht heeft. Het boek heeft impact, geeft inzicht in het leven van de tweede generatie immigranten en laat je nadenken over onze huidige verhardende samenleving.
Kortom, een debuut dat je bijblijft!

Zie ook het interview op de Vlaamse radio 2

ISBN9789462671287 | Paperback | 158 pagina's | Uitgeverij Epo | februari 2018

© Dettie, 19 augustus 2018

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER