Het familieportret
Jenna Blum

Een Duitse vrouw maakt het een en ander mee in de Tweede Wereldoorlog, dat zijn neerslag heeft in de moderne tijd en wat naar buiten komt als haar dochter onderzoek gaat doen naar wat Duitsers, vooral vrouwen, zoal deden in de oorlog.
Om en om zijn we in het verleden en in het heden. Anna’s verhaal speelt in Weimar, vlak bij het concentratiekamp Buchenwald. De oorlog is nog maar net begonnen als ze verliefd wordt op een joodse arts. Maar ze beseft wel dat haar vader, een autoritaire man, met sympathieën voor die Partei, het niet goed zal keuren. Na de dood van zijn vrouw heeft hij Anna tot huishoudster gebombardeerd, en  hij komt regelmatig met officieren aanzetten voor een maaltijd, maar eigenlijk om zijn Anna uit te huwelijken. Anna heeft daar natuurlijk helemaal geen zin in, maar ze houdt de schijn op, terwijl ze na Kristalnacht Max een schuilplaats biedt in hun huis met al zijn geheimzinnige aanbouwen waar haar vader toch nooit komt. Maar haar vader is niet gek. Max wordt opgepakt, en Anna, die weet dat ze zwanger is, verlaat het huis. Ze vindt onderdak bij de Arische bakker in de joodse wijk, en helpt Mathilde bij haar verzetswerk. Ze brengen onder anderen brood naar het kamp. Trude wordt geboren, en Max blijft weg. Dan staat er een Duitse officier in de winkel, die belangstelling heeft voor de mooie Anna.
Het is met deze man dat ze op een familieportretje staat, als waren ze een gelukkig gezinnetje: De obersturmfuhrer, die consequent zo aangeduid wordt, Anna en Trude.
Als jaren later, in Amerika, (in New Heidelberg!) Trudy haar moeder onderbrengt in een tehuis, en het huis opruimt, vindt ze dat portret. Trudy is docent geschiedenis gespecialiseerd in de Duitse geschiedenis, en is voor een onderzoek begonnen interviews op te nemen met overlevenden.
Trudy weet niets van Anna’s verleden, die heeft er nooit over gepraat, en ook nu, als ze ontdekt dat Anna wel geïnteresseerd is in de video-opnames van de interviews weigert ze te praten.
Het is een meeslepende roman, over liefde in de oorlog. Maar vooral over de vraag hoe je omgaat met herinneringen die pijn doen. Door Anna’s verhaal wordt ook een thema aangesneden dat nog steeds aandacht krijgt. Mag je alles doen om zelf te overleven? Trudes studenten zijn geschokt als ze horen hoe vrouwen zich prostitueerden om maar aan eten te kunnen komen. As zij beweren dat men in iedere situatie ethisch verantwoord gedrag moet vertonen, valt Trudy uit:

‘Ik krijg de indruk dat er geen andere manier is om jullie uit die genotzuchtige verdoofde toestand te schudden, om het tot jullie botte hersens te laten doordringen dat dit niet zomaar iets is wat ik jullie in een geschiedenisboek laat lezen. Dit is écht gebeurd. Dit is iets wat echte mensen is overkomen.’

Het is een roman vol tegenstellingen. De schrijfster verliest zich vaak in overbodige details - er had best flink geschrapt kunnen worden -, en ze heeft ze het nodig gevonden om naast de soms zoetige romantiek  schokkende verhalen toe te voegen.
Het boek stelt, aldus de flap, de vraag of alles geoorloofd is in oorlogstijd. Daar kennen we het antwoord wel op…

ISBN 9789022557914 | paperback |461 pagina's | Boekerij |  april 2011

© Marjo, 13 juli 2011

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER