Samans Missie

Om verschillende redenen is Indonesië een land waar de voedingsbodem voor literatuur vrijwel lijkt te ontbreken. Eén van de verklaringen hiervoor is zeer waarschijnlijk dat grote auteurs als Pramoedya Ananta Toer juist vanwege de macht van het geschreven woord door de bestuurders van het land jarenlang werden gezien als paria’s vanwege hun strijd tegen de onderdrukking van minderheden.
Toer bracht daardoor noodgedwongen veel jaren door in de gevangenis en meerdere manuscripten van zijn romans werden vernietigd. Maar de laatste jaren is er wel degelijk een kentering merkbaar binnen de intellectuele wereld van Indonesië en verschijnen er in dit prachtige land steeds meer boeken van eigen bodem. Ondanks dat is Jakarta echter nog altijd een wereldstad zonder veel boekhandels. Het accent ligt er voornamelijk op school- en studieboeken en de oplagen van romans zijn meestal niet hoger dan een kleine tweeduizend exemplaren.

Veel ophef ontstond er toen de jonge en beeldschone Ayu Utami in 1998 haar roman “Samans Missie” schreef en daarbij het voor Islamitische landen zeer gevoelige onderwerp van de vrouwelijke seksualiteit als onderwerp had gekozen. De seksuele relaties van een afgetreden priester stonden in het boek centraal, samen met de vele sociale misstanden in Indonesië. Maar waar de boeken van Toer jaren eerder door de centrale overheid in de ban werden gedaan, bleek het debuut van Utami een regelrecht succes te zijn met een lokale verkoop van maar liefst 20.000 exemplaren. Niet lang voor het verschijnen van “Samans Missie” was er een eind gekomen aan het bewind van Soeharto en mede daardoor kon het boek van Ayu Utami zonder problemen worden uitgebracht. Wel wordt het nog altijd geweerd van de literatuurlijst op scholen, maar zijn er daarentegen wel reeds vijftien herdrukken geweest.

"De jonge priester Wisanggeni werkt in de binnenlanden van Zuid-Sumatra, in het dorp waar hij is opgegroeid. Als hij met armoede en onrecht in aanraking komt, ontwikkelt hij zich tot een mensenrechtenactivist. Hij verandert zijn naam in Saman, wordt persona non grata en moet vluchten naar New York. Samans verhaal is vervlochten met de levensverhalen van enkele jonge Indonesische vrouwen. Zij spreken vrijelijk met elkaar over hun liefdeservaringen, hun geloof en hun gezinsleven. Met één van hen, Yasmin, onderhoudt Saman vanuit New York per e-mail contact. Hij doet verslag van zijn leven daar en beleeft met Yasmin opnieuw hun laatste romantische dagen in Indonesië."

De grote kracht van dit boek is dat het veel van de in Islamitische landen nog altijd heersende taboe’s als seks, onderdrukking en godsdienst weet te doorbreken. Hoofdpersoon is in eerste instantie de wat passieve Laila die in New York tevergeefs wacht op haar reeds getrouwde geliefde.
Deze man was tijdens de uitvoering van zijn werk in de problemen geraakt en om hem te helpen had Laila hem in contact gebracht met haar oude jeugdliefde Saman. Deze voormalige priester was inmiddels een mensenrechtenactivist geworden, nadat hij in zijn strijd tegen de armoede en het onrecht in de binnenlanden van Zuid-Sumatra, gedwongen werd om zijn geboorteland te ontvluchten. Hierbij werd hij geholpen door Laila en haar vriendinnen Shakuntala, Yasmin en Cok. In het begin lijkt “Samans Missie” op een simpele liefdesroman, maar dat veranderd al snel wanneer de jonge jaren van Saman worden beschreven en zijn strijd tegen de onderdrukking van de bevolking op heldere wijze in beeld wordt gebracht. In het laatste deel van het boek komen de liefdesperikelen echter wel weer ruimschoots aan bod en lijkt het soms alsof de roman uit meerdere, zelfstandige delen bestaat. In een aantal gevallen is dat wat verwarrend en komt dit het totale verhaal zeker niet ten goede. Maar in zijn totaliteit is het echter wel een opvallend boek en geeft het een heel aardig beeld van de situatie in Indonesië. Vooral hoe een groot deel van de bevolking met moeite het hoofd boven water weet te houden vanwege de corruptie en bestuurlijke onmacht die jarenlang het land in een ijzeren greep heeft gehouden.

En mogelijk dat zelfs vandaag de dag daarin nog niet zo heel veel veranderd is. Met dat verschil dat auteurs als Pramoedya Ananta Toer en Ayu Utami er nu wel ongestraft over mogen schrijven. En misschien is dat – in ieder geval – al een hele grote stap in de goede richting.

Hardcover | 223 Pagina's | Uitgeverij De Geus | 2001 ISBN: 905226953X

© Eric, 10 februari 2005

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER