Memoires van een ijsbeer
Yoko Tawada

Memoires van een ijsbeer is een uniek boek. Dat komt omdat je de verhalen van drie generaties van de ijsbeer leest vanuit – ja, echt – het standpunt van een ijsbeer. Natuurlijk hebben deze ijsberen menselijke eigenschappen. Ze denken als mensen en uiten hun harde kritiek op de mensheid en de wereld om zich heen. Maar het knappe is dat ze wel degelijk dieren blijven, beren. Ze brommen en grommen en hun eten is erg belangrijk. Dat het om welbespraakte ijsberen gaat, geeft deze roman een unieke, tikje absurdistische klank.

De grootmoeder, voormalig circusartieste, schrijft per ongeluk een succesvolle autobiografie in de Sovjet-Unie, maar is daardoor genoodzaakt te vluchten via West-Duitsland naar Canada, waar het klimaat een stuk beter is. Veel kouder namelijk. Heel anders verloopt het met haar dochter Tosca. Deze vertrekt juist weer naar de DDR en wordt een wereldster in het circus daar. Dan wordt berenzoon Knut geboren en laat Tosca de zorg aan mensen in de dierentuin over. Knut heeft een prima leven onder deze omstandigheden, totdat zijn verzorger Matthias verdwijnt en hij wordt overgeleverd aan de hardvochtige zorg van andere verzorgers. De grauwheid van de DDR komt hier onvermijdelijk om de hoek kijken, waar dus niet alleen de mensen als honden werden behandeld. Gelukkig is de muur gevallen!

Een beetje vreemd is het wel om de wereld te laten bekijken vanuit het perspectief van ijsberen. Kunnen ijsberen denken of praten? In eerste instantie komt dat ongeloofwaardig over, maar na een aantal bladzijden is de lezer gewend aan deze trouvaille. Vooral omdat Memories van een ijsbeer goed geschreven is met veel vaart en humor.

Het inlevingsvermogen en de schrijfstijl van Yoko Tawada is vanuit het ik-perspectief. Zo hebben de ijsberen menselijke-/al te menselijke eigenschappen en dat is nog wel even wennen voor de lezer: ‘Als kind was ik bij het begin van de pauze altijd de eerste die het lokaal uit rende. In die tijd zat ik nog op de kleuterschool.’ Helaas is alles in het verleden tijd geschreven, wat op den duur wat stroef overkomt. De schoonheid van het verhaal wordt echter hierdoor niet aangetast.

Kortom, als lezer moet je echt openstaan voor een poëtisch boek en een redelijk hoge fantasiewereld aan kunnen. Toch is het niet uniek, dat een schrijver vertelt vanuit dierenperspectief, men denke aan dierenfabels en de kattenverhalen van Leautaud of de mooie verhalen van Koolhaas. Voor mij was het niet moeilijk me te verplaatsen in de ‘ mens-ijsberen.’ Een ras dat helaas niet bestaat. Het boek zal voor de een waarschijnlijk een meesterwerk zijn en voor de ander een verhaal waar je je moeilijk in kunt verplaatsen. Maar hopelijk ziet elke lezer toch de schoonheid van Memories van een ijsbeer. En om je zoals Yoko Tawada te verplaatsen in ijsberen en daadwerkelijk de gedachten en gevoelens van hen te beschrijven, is briljant.

Tawada werd in 1960 in Tokyo geboren en verhuisde in 1982 naar Duitsland. Ze schrijft zowel in het Japans als in het Duits.

ISBN 9789056725990 | Soft cover | 214 pagina’s | Uitgeverij Signatuur | januari 2018
Vertaald door Gerrit Bussink uit het Duits

© Karel Wasch, december 2018

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER