Annemiek Groot e.a.

1939-1945 Toen het oorlog was
illustraties: Irene Goede
tekst: Annemiek Groot, Roos Jans, Juul Lelieveld en Liesbeth Rosendaal

Voordat je aan dit boek begint, moet je dit eerst lezen.
Moet dat?
ja.

Je kunt me toch niet dwingen?
Nee gelukkig niet. Maar als je het niet doet, kom je misschien woorden of namen tegen die je niet kent. Dat zou jammer zijn.

Je leest dus eerst dit hoofdstuk. Daarna mag je helemaal zelf weten in welke volgorde je het boek leest. Begin lekker achteraan! Of gewoon bij het eerst hoofdstuk, of ergens in het midden.

Met dit begin is de toon gezet, het is duidelijk gericht op de jongeren die dit boek onder ogen krijgen.

In dat eerste hoofdstuk wordt summier (met veel foto's) iets over de tien hoofdstukken verteld en krijgen de jongeren in het kort antwoord op de belangrijkste vragen over de Tweede Wereldoorlog (WOII), zodat de grote lijnen alvast bekend zijn. Als laatste zien we een tijdlijn waarop alle belangrijke gebeurtenissen over WOII vermeld staan.

Het prettige is dat in de volgende hoofdstukken alles klip en klaar verteld wordt, zonder oordeel of emoties. In het hoofdstuk hoofdrolspelers bijvoorbeeld leren we zowel De Duitse, Nederlandse als Engelse en Amerikaanse kopstukken kennen. In korte teksten van ca. een halve pagina - inclusief foto's - lezen we waarom zij deelnamen aan de oorlog, wat hun functie was en hoe het hen na de oorlog verging.

En zo gaat het verder. Hoofdstuk 2 doet verslag van de gevechten die zowel ter land, ter zee als in de lucht gevoerd werden. Bepaalde slagen worden specifiek uitgelicht. Zoals het bombardement op Rotterdam. - De foto op de cover toont een jongetje dat kijkt naar de platgegooide stad. -

Toen het Duitse leger Nederland binnenviel op 10 mei, dachten de Duitse legerleiders dat het wel snel geregeld zou zijn. Maar de Nederlanders vochten terug. Op 14 mei vond nazi-Duitsland het genoeg. Ze stuurden een bericht naar de burgemeester van Rotterdam: 'Als jullie je niet overgeven, dan gooien we bommen op Rotterdam.' Maar er was geen tijd meer om antwoord terug te sturen. De Duitse bommenwerpers kwamen er al aan. Op 14 mei om halftwee 's middags vielen de eerste bommen op het centrum van de stad. Gebouwen stortten in en er was op ontelbaar veel plekken brand. Ongeveer 900 Rotterdammers overleefden het bombardement niet. Tienduizenden mensen hadden geen huis meer.[...]

In de andere hoofdstukken kunnen we lezen en zien welke wapens en voertuigen gebruikt werden met helaas ook de atoombom die zijn verwoestende werking op Nagasaki en Hiroshima had.

Ook erg interessant en soms aangrijpend om te lezen is het hoofdstuk over symbolen. We krijgen o.a. een uitleg over het waarom van het Hakenkruis en wat het vertegenwoordigd evenals de adelaar die in het Duitse wapen stond. Maar ook zien en lezen we ook over de propaganda (in de tekst wordt ook uitgelegd wat propaganda is) zoals de posters die door zowel de Duitsers als Engelsen gebruikt werd om voor hun zaak te pleiten. Erger is dat de joden, Roma en Sinti evenals homoseksuelen in de concentratiekampen hun eigen symbool kregen van de Duitsers:

De Joden hadden een Davidster. Verzetsstrijders en politieke gevangen droegen een rode driehoek, Roma en Sinti kregen eerst een zwarte ster, later een bruine, En homo's en lesbiennes moesten een roze driehoek dragen. Er waren nog meer gekleurde tekens in de kampen.

Bij deze tekst zien we een foto van gevangenen en een kaart met merktekens die door de Duitsers gebruikt werden.

Het verzet, de verzetsmensen én het verraad wordt natuurlijk ook besproken evenals het zien te overleven van de oorlog. Vooral voedsel werd in de laatste oorlogswinter een enorm probleem. Ook hier spreken de foto's boekdelen.

En dan komen we bij het hoofdstuk Moord aan, dat als volgt begint:

Het hoofdstuk dat je nu gaat lezen, is het moeilijkste uit dit boek. Het was moeilijk om te schrijven. Het is moeilijk om sommige stukken te lezen. Het is moeilijk om te begrijpen [...] Verderop staat: Maar sommige dingen zijn té erg. Daar kun je beter over lezen als je wat ouder bent.

Dit hoofdstuk gaat natuurlijk over de Jodenvervolging en de genocide. Op een integere maar realistische manier wordt over dit afschuwelijke deel van WOII verteld.
De waarheid wordt niet gemeden, ook de kampen en de gaskamers worden genoemd alleen op zo'n manier dat jongeren er kennis van nemen, meer niet, de gruwelijke details worden ze bespaard.

Gelukkig wordt het daarna weer wat minder zwaar, we lezen namelijk over de dieren, honden, duiven, paarden, een beer enz. die ook een belangrijke rol in de Tweede Wereldoorlog hebben gespeeld.

En dan... De bevrijding! Eindelijk! Voor velen een enorme opluchting, voor anderen het begin van een levenslange trauma. De zoektochten naar vermiste familieleden beginnen, velen vinden elkaar terug maar velen ook niet. Met de wederopbouw wordt gestart. Landen maken internationale afspraken. In Nederlands Indië woedt de strijd echter nog voort...

Het boek is in feite een naslagwerk voor jongeren vanaf ca. 11-12 jaar maar volwassenen zullen het ook zeer zeker waarderen. Aan het eind van elk hoofdstuk wordt een serieuze vraag gesteld om over na te denken, een vraag om op te kauwen. De verstrekte informatie is gedegen en voorzien van vele foto's die samen met de tekst een goed geheel vormen.

"Toen het oorlog was is een boek waar je in kunt bladeren en verdwalen. Samen of alleen. Om nog eens over na te denken of met anderen over te praten. Want al is de oorlog lang geleden, het blijft belangrijk om de verhalen door te geven. Als je dit boek gelezen hebt, kun jij daarbij helpen."

Zie ook het inkijkexemplaar

"Toen het oorlog was is een verzorgd overzichtswerk dat uniek is in het huidige aanbod. Er is niet alleen oog voor het internationale verloop van de oorlog, maar juist ook voor de situatie in Nederland. De tekst van het boek is afgestemd op de bovenbouw van de basisschool - precies de doelgroep waarvoor nu behoefte is aan een goede informatieve uitgave."

Kijk hier voor gratis lesmateriaal bij dit boek.

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

Non-fictie jeugd

Annemiek Groot e.a.