Zaira
Catalin Dorian Florescu

Zaira komt ter wereld in het Roemenië van vóór de tweede wereld oorlog, in de wachtkamer van het plaatselijke treinstation, krijsend en met een ingedeukt hoofd en vallend in de handen van haar tante Sofia, die haar hoofd ter plekke fatsoeneert zodat alle manen die later op Zaira’s pad komen haar op enig moment allemaal ten huwelijk vragen. Er komt een moment in Zaira’s leven dat ze zich afvraagt wat er gebeurd zou zijn als haar tante haar hoofd niet uitgedeukt had en al die mannen niet voor haar zouden zijn gevallen, maar dat is op een veel later moment in haar leven.

Zaira’s moeder, die sowieso die hele zwangerschap al een inbreuk op haar leven en uiterlijk vond en haar zwangere buik vooral met korsetten insnoerde, verdwijnt al snel uit Zaira’s bestaan, om maar zo heel af en toe terug te keren. Zaira’s vader is soldaat en dus ook uit beeld, en zo wordt Zaira opgevoed door vier moeders; haar godsdienstige grootmoeder die alle vloeken en godslasterlijke opmerkingen “wegveegt”, haar tante Sofia, die behalve iedere nieuwgeboren baby ook ieder veulen en kalf in de weide omtrek ter wereld brengt, de kokkin Zsusza die van alle vrouwen misschien wel het meeste invloed op haar heeft omdat ze Zaira haar kookkunst bijbrengt, soep met parels van tranen, waarmee Zaira later in haar leven alle mannen van haar leven óf weet te verleiden, óf weet te verdoven, of blijvend aan zich weet te  binden...
De laatste van de vier moeders is haar neef Zizi, de zoon van tante Sofia. Hij draagt de kleine Zaira vanaf haar geboorte, leert haar de wereld zien, en het allerbelangrijkste; vertelt haar verhalen.
Verhalen over kapitein Pantalone, Pagliaccio en kapitein Spavento, verhalen die meer dan ze dan nog weet haar leven zullen beïnvloeden en haar naar het theater zullen voeren waar haar een grote carrière als poppenspeelster staat te wachten.
Maar als klein meisje zijn de verhalen van Zizi voor haar vooral troostverhalen.
Hij speelt ze voor haar als ze verdrietig om het gemis van haar moeder weigert uit bed te komen en alleen maar naar haar tenen ligt te staren. Hij probeert haar te verleiden om op te staan;

“Als je voor mij voor elk van je tenen een soort verdriet opnoemt, dan mag je in bed blijven. Hij was er van overtuigd dat ik dat niet zou kunnen. Dat je met negen, tien, elf jaar zoveel verdriet helemaal niet kunt kennen, maar hij vergistte zich.
‘Het verdriet van Zsuzsa die Oostenrijk-Hongarije nooit meer heeft gezien”
‘Het verdriet van Dimitri omdat zijn vader door een wijnvat is gedood’
“Het verdriet van grootmoeder omdat haar vader haar heeft verkocht’
‘Het verdriet van tante Sofia omdat haar vader haar heeft verlaten’
Het verdriet van een varken vlak voordat jij hem de keel door snijdt’
Het verdriet van Misa omdat God of de duivel hem de fles in de hand geeft die dan naar zijn mond springt’
‘Het verdriet van moeder omdat Parijs verder wegschuift en ze al gauw niet meer jong zal zijn. En omdat ze daarom niet hier kan zijn. Dat zijn al twee of drie soorten verdriet in één keer”.

De oorlog komt, met alle gevolgen van dien, en daarna komen de communisten.
Het federale Roemenië verandert, Zaira’s familie die rijke grondbezitters zijn wordt alles afgepakt en Zizi overlijdt. Niets blijft zoals het was. Zaira houdt zich aan wat ze van Zizi geleerd heeft; altijd doen wat je beloofd hebt, en trouw vanwege een jeugdbelofte met de jonge Paul. Het huwelijk houd geen stand en er zullen nog heel veel mannen volgen, maar er is één echte liefde, de poppenspeler Traian. Hij is de liefde van haar leven, zij die van hem, maar uiteindelijk wint zijn liefde voor de drank het van zijn liefde voor Zaira.
Inmiddels rukt het  communisme steeds verder op en wordt het te gevaarlijk. Zaira vlucht met de man met wie ze getrouwd is om haar dochter, de dochter van Traian, een vader te geven naar Amerika. Alwaar het verhaal zich vervolgt.

Het boek geeft een goed tijd beeld van het Roemenië van voor en tijdens de oorlog, en van het vroege communisme, maar het is vooral een liefdesgeschiedenis. Florescu is een kundig verteller, al vond ik het Roemeense gedeelte van het boek het sterkst. Aan het einde van het boek worden er naar mijn mening net iets te veel nieuwe personages aan het boek toegevoegd die niet relevant meer zijn voor het verhaal, waardoor het lastiger wordt de draad vast te houden.
De ontknoping is daarentegen wel weer verrassend.

Al met al met veel plezier gelezen en wat mij betreft een aanrader.
Naast de Roemeense films van de laatste jaren vinden ook steeds meer Roemeense auteurs hun weg in Europa. Wat mij een goede zaak lijkt.

ISBN 9789056723279, Hardcover 427 pagina's Uitgeverij signatuur augustus 2010

© Willeke, 20 augustus 2010

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

Jacob besluit lief te hebben
Catalin Dorian Florescu

“In elke storm zit een duivel. In een kortstondige zomerstorm en in een die dagenlang het land teistert. Hij verstopt zich voor God. Hoe banger hij wordt, hoe meer hij de lucht en de aarde doet opwaaien. Maar daar heeft hij weinig aan. Als de storm huilend over de velden gaat weten de mensen dat God de duivel heeft gevonden. Als hij geluk heeft kan hij vluchten. Hij stapt uit de orkaan, de wind gaat liggen en de wolken lossen op  alsof ze er nooit zijn geweest. Maar het is te vroeg om opgelucht adem te halen, want de opgejaagde heeft dringend een nieuwe vermomming nodig. Hij kruipt in de vacht van een kat of in de volle kroon van een beuk. Wie op zulke dagen naar buiten durft te gaan trekt zijn kleren dichter tegen zijn lichaam, zodat de duivel er niet onder kan glippen. In juli 1924 kwam mijn vader uit zo’n onweer tevoorschijn, en hij weersprak het nooit als mensen dachten dat hij een pact met de duivel had gesloten”.

Catalin Dorian Florescu is een verhalenverteller, wie Zaira, zijn vorige boek las, weet dat, wie deze bovenstaande eerste  zinnen van zijn nieuwe boek  leest weet dat ook. Net als zijn vorige boek speelt ook dit boek zich in Roemenië af, al is het tijdsbestek deze keer groter.
Het boek vertelt twéé verhalen, het verhaal van Jacobs voorouders, de Lotharen, die in de dertig jarige oorlog, 1618-1648, naar Roemenië vluchtten en het dorpje Triebswette stichtten, wat met veel oorlog, bloed en geweld gepaard ging. Ook  in het tweede verhaal, in de tijd van Jacob en zijn vader, is er sprake van veel oorlog en geweld van alsmaar wisselende groepen, eerst de Duitsers, die soldaten voor het front zoeken, daarna de Russen, en daarna de Roemeense communisten. Geweld, oorlog, verlies, dood, én dwars tegen de stroom van verwoesting in op zoek gaan naar een beter leven, vormen dan ook de thema’s van dit boek. Thema’s  van alle tijden, is duidelijk de onderliggende boodschap.

Het verhaal begint met de vader van Jacob, die ook Jakob heet, maar dan met een “k”. Hij is degene die uit het niets, en met een schimmig verleden, uit de storm op duikt.  In de krant heeft hij gelezen over Elsa Obertin, een dame uit een oud  vermaard geslacht, wiens fortuin vergaan was, maar die in Amerika op onduidelijke, en wellicht niet helemaal eerbare wijze, nieuw geld heet weten te bemachtigen. Zij zoekt een man om het familiebezit te beheren en voor een erfgenaam te zorgen, Jacob zoekt iemand met bezit, en zo sluiten zij een huwelijk. Doel van deze transactie is zo snel mogelijk een opvolger met de naam Obertin op de wereld te zetten, en zo wordt Jacob geboren. Een ziekelijke jongen zonder al te veel talent voor de boerderij of het zakenleven en zonder al te veel bravoure of aanzien. Zijn vader laat dan ook geen gelegenheid voorbij gaan om zijn teleurstelling over zijn opvolger kenbaar te maken. Zijn moeder zwijgt in alle talen, en neemt het zelden of nooit voor haar zoon op.
Hoofdrolspelers in het leven van Jacob zijn dan ook niet zo zeer zijn ouders, maar is de zigeunerin Ramina, met kop en schouders mijn favoriete personage in dit verhaal. Zij is het die hem, op een zigeunerkar, ter wereld helpt brengen, een van de mooiste scènes uit het boek, en die hem het leven redt als hij zijn eerste levensjaren bijna niet overleeft. Als beloning voor haar hulp bedingt zij iedere week een nieuwe kip en vet om zeep van te maken, en het is Jacobs taak die spullen bij haar te brengen. Hoogtepunt van zijn week, waarbij Ramina, die zo kolosaal is dat zij bijna niet op haar eigen bank past, Jacob, die genoeglijk  dicht tegen al dat vet aankruipt, urenlang verhalen vertelt. Verhalen in diverse varianten, zoals ze Jacob ook van eigen zijn geboorte diverse versies ten gehore brengt, het ene verhaal nog mooier en ongeloofwaardiger dan het andere. Wat Jacob niet deert, integendeel, hij wil niets liever dan urenlang dicht tegen haar aan naar de meest onwaarschijnlijke verhalen luisteren. Verhalen die hij, als het leven hem  later minder goed gezind is, meeneemt in zijn hoofd, en die hem door heel veel ellende heen helpen.
Ramina’s lot is, zoals dat van velen in dit boek, niet al te gunstig, zigeuners werden massaal  weg gevoerd, en later wordt ook Jacob, door zwaar verraad, op transport gezet.  Naar Siberië, althans dat was de bedoeling. Hij vindt in zijn leven al vroeg de liefde, verliest haar weer, vindt schuilplaats bij de doden, waar hij zich vaak veiliger voelt dan bij de levenden, en komt, man geworden, en op geen enkele manier meer lijkend op dat zieke bange jongetje van toen, terug op zijn geboortegrond. Dáár besluit hij tegen alle logica en alles wat hem aangedaan is in, tóch lief te hebben. Veel meer kan ik daar niet over zeggen. Over dit boek moet je niet al te veel praten, daar moet je gewoon voor gaan zitten, en het langzaam tot je nemen, zodat je door de Europese, vaak bloederige geschiedenis heen gevoerd wordt, en mensen tegen komt die tegen de verdrukking in toch min of meer hun weg weten te vinden, of dat in ieder geval proberen. Het moge duidelijk zijn, een aanrader dit boek!

Tot slot nog even een eervolle vermelding voor de vertaler. Meestal valt  een vertaling pas op als de zinnen niet lekker lopen. Daar dat in dit boek geenszins het geval is, en het vol staat met buitengewoon mooie zinnen kan het niet anders of de vertaler heeft uitstekend werk verricht!

Catalin Dorian Florescu is geboren in Roemenie. In 1982 vluchtte zijn familie naar Zwitserland ,waar hij nu nog steeds woont. Hij studeerde psychologie en psychopathologie, en heeft inmiddels al meerdere boeken op zijn naam staan. Wat mij betreft mogen er nóg meer volgen!

ISBN 978 90 5672 4207 paperback 317 pagina’s Uitgeverij Signatuur Augustus 2012
Vertaling  Herman Vinckers

© Willeke, 27 augustus 2012

Lees de reacteis op het forum en/of reageer, klik HIER