De vijand van mijn vader
Almudena Grandes

Het mooiste van dit boek vind ik eigenlijk het nawoord, waarin de schrijfster aangeeft dat het verhaal dat je zojuist gelezen hebt, voor een zeer groot deel op waarheid berust.

Het verhaal speelt in de Spaanse burgeroorlog,  1947-1949 en vertelt over Nino, een jongen van negen, die met zijn intelligentie zijn gebrek aan lengte goed maakt. Hij is klein, te klein om guardia civil te kunnen worden, denkt zijn vader, die dat zelf wél is.
Nino baalt daarvan, niet omdat hij zo graag guardia wil worden, maar ook zijn andere fantasieën gaan in rook op, als hij inderdaad een klein opdondertje blijft. Naarmate hij opgroeit en de gebeurtenissen in zijn dorp steeds beter begrijpt, bedenkt hij dat het misschien wel een groot geluk is geweest.
Zo regelde zijn vader voor zijn zoon een groeispurt kreeg, dat hij les kreeg in typen. Wat zijn vader niet had kunnen vermoeden is dat hij zijn zoon zo in contact bracht met de intellectuele wereld. Een wereld die hem leerde nadenken over wat juist was en wat niet.
In zijn dorp leerde hij ook de man kennen die zijn grote held zou worden: Pepe el Portugués, een raadselachtige eenzaat, die zich ogenschijnlijk nergens mee bemoeide. 
In de boeken die hij lenen mag van Dona Elena, vooral die van Jules Verne,  leest hij over rechtvaardigheid en over de geschiedenis van zijn land, iets wat op school natuurlijk uit den boze is.

Het is een verwarrende wereld voor de jongen. Omdat hij met zijn ouders in de kazerne woont, hoort hij de geluiden die bij de harde werkelijkheid horen, de geluiden van marteling en verkrachting; doordat zijn vader in de grond van zijn hart een ‘rooie’ is, ziet Nino hoe moeilijk het is je staande te houden als een fatsoenlijk mens terwijl je toch ook voor je gezin moet zorgen. Omdat hij met Pepe omgaat, en de boeken leest van Dona Elena, weet hij hoe het anders zou kunnen zijn. Maar wie heeft er nu gelijk? Is het juist dat de guardia mensen fusilleert of ‘op de vlucht’ doodschiet omdat ze vijanden zijn van de staat? Of is het beter om naar de bergen te trekken en daarvandaan overvallen te plegen en te strijden voor vrijheid? Wat is die vrijheid eigenlijk?
‘Goed en kwaad zijn niet voor iedereen hetzelfde’ denkt hij.

Almudena Grandes is meester in het vertellen van verhalen, en ook al slaat ze daarvoor rustig zijwegen in, ze komt altijd weer terug op het hoofdpad. Intussen heb je wel weer een andere kijk op een gebeurtenis gekregen.
Om de verwarring van het kind weer te geven als hij weer onheilspellende geluiden hoort door de dunne muren van de kazerne, schrijft ze hele stukken zonder pauze in een flitsend snelle opeenvolging van gewaarwordingen en ervaringen, terwijl hij voor zichzelf conclusies trekt en besluiten neemt, en ook nog zijn zusje beschermt.  Als een wervelwind komt die tekst over je heen. Hij heeft zijn zusje wijsgemaakt dat het films zijn die ze hoort.

‘Ze draaien weer films, Nino, die avond was ik vroeg in slaap gevallen, het was bijna Kerstmis, het was koud, maar ik was wakker geworden doordat mijn zusje Pepa mijn gezicht aanraakte, ze draaien weer films en ik kan niet slapen, en toen werd ik klaarwakker en hoorde ik het ook, veel dichterbij dan anders, kom maar hier, zei ik tegen haar, kom maar naast me liggen, we gaan zingen, en ik begon te zingen terwijl zij tegen me aankroop, maar ik hoorde ze te hard, te dichtbij, de stem van Sanchis, de stem van Curro, ze waren in zijn huis, ze moesten wel in zijn huis zijn, aan de andere kant van de muur, dus zong ik harder, en ik dacht dat ik mijn ouders wakker zou maken, maar misschienwas dat ook wel het beste, want dat tafereel, wat het ook was, hoorde zich af te spelen in de cellen en niet in de kamer naast ons, hoor je, die vrouw die nu praat, mijn zusje Pepa huilde en lette niet op het lied, dat is toch Fernanada la Pesetilla, nee, hoe kan zij dat nou zijn, zei ik en ik dacht dat het wel toevallig was, en ook rampzalig, want Fernanda stond in de slagerij van haar schoonmoeder sinds haar man de bergen in was gegaan, dat is een actrice, je bent in de war doordat hun stemmen heel erg op elkaar lijken en daarom, omdat mijn moeder haar elke dag meenam als ze boodschappen ging doen, was haar stem een van de weinige die mijn zusje kon herkennen zonder zich te vergissen, etc. etc.’

Dat gaat zo nog een pagina door. Indrukwekkend. Prachtig.
Ook de beschrijvingen van de personen die voorkomen in Nino’s verhaal, zijn zodanig dat je de mensen voor je ziet, als filmische beschrijvingen. Beter dan Jules Verne zijn Almudena’s avonturenromans, omdat ze echt zijn.

ISBN  9789056724610 | Hardcover| 400 pagina’s | Signatuur  | junli 2013
Vertaald uit het Spaans door Mia Buursma

© Marjo, 10 november  2013

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER