Watervrees
Jos de Gruiter
Servaas Rijkers Meinen houdt van een evenwichtig leven. Zijn vader Manne is zijn grote voorbeeld en lange tijd lijkt het erop dat Servaas zijn doel heeft bereikt. Maar dan slaat het noodlot toe in de vorm van een echtscheiding. Beheerst als Servaas is, maakt hij er toch het beste van. Hij richt een eenvoudige doorzonwoning in, gaat bij de praatgroep van priester Pilt en schikt zich in zijn nieuwe bestaan. Met zijn zoon Eus heeft hij het beste voor en hij doet zijn best om een leuke vader voor hem te zijn.
Dan slaat het noodlot opnieuw toe. Eus rent achter zijn nieuwe bal aan de straat op en wordt geschept door een auto. Het jongetje wordt in allerijl naar het ziekenhuis gebracht maar het mag niet baten. Eus ligt in coma en de vooruitzichten zijn allesbehalve positief. Servaas blijft zichzelf voorhouden dat het goed komt met Eus. Artsen die na verloop van tijd met Servaas willen bespreken hoe het nu verder moet, weert hij verontwaardigd af. Wat denken ze wel niet? Eus zal weer bijkomen. Zag hij niet zojuist een wimper bewegen?
Het leven is niet mild voor Servaas. Zijn vader Manne overlijdt. Het gemis is overweldigend. Dan wordt zijn aandacht gevestigd op de tweelingbroer van Manne. Oom Lude is jaren geleden naar Amerika geëmigreerd en de tweelingbroers hadden al lange tijd geen contact meer. Veel weet Servaas dus niet over Lude. Tegen beter weten in vat hij het idee op dat hij in Lude zijn vader Manne terug zal vinden. En zo gebeurt het dat Servaas naar de Verenigde Staten afreist. Hij gaat niet alleen maar wordt vergezeld door zijn broer Tamme, zijn zus Meike, zijn nieuwe vriendin Florien, Floriens stiefzoon Ray en priester Pilt.
Een norse oom Lude wacht het bonte reisgezelschap op. Lude lijkt uiterlijk als twee druppels vader op zijn broer Manne maar daarmee houdt de gelijkenis op. Lude heeft samen met zijn verstrooide vrouw Beth een minibus gehuurd zodat de hele club naar diverse bezienswaardigheden vervoerd kan worden. Het verdere verloop van het verhaal doet denken aan een roadmovie waarin de aanwezigen met elkaar of zichzelf in botsing komen. Oom Lude koestert geen warme gevoelens voor zijn overleden broer. Welk drama heeft zich tussen hen afgespeeld?
Watervrees is een mooi gemêleerd verhaal dat vanuit verschillende perspectieven wordt verteld. Wanneer Servaas aan het bed van zijn zoon Eus zit – of later in Amerika brieven aan hem schrijft – wordt het verhaal in de ik-vorm weergegeven. De rest van het verhaal, waarin ook de andere personages aan het woord komen, is in de hij-vorm. De hoofdpersonen in Watervrees zijn heel herkenbaar. Bijna elk personage is te vervangen door iemand die je zelf kent, wat het licht uitvergrootte verhaal des te boeiender en vermakelijker maakt. Servaas zelf is een nogal principieel type. Zijn zus is gelukkig getrouwd maar heeft een verrassing voor het gezelschap in petto. Broer Tamme is een flierefluiter, Florien is bot en priester Pilt zondigt.
Het romandebuut - Dealey Plaza ’s-Gravenhage - van Jos de Gruiter was indrukwekkend en ook deze nieuwe roman is erg goed. Deze auteur heeft een mooie, eigen stijl. De verhalen hebben een wat zwaarmoedige ondertoon wat gecombineerd wordt met een snufje humor en een flinke scheut sarcasme. Jos de Gruiter beschikt over een goede mensenkennis en zijn personages zijn antihelden. Ik ben zeer gecharmeerd van het werk van deze getalenteerde schrijver.
ISBN 9789078840497 | paperback | 340 pagina's | Uitgeverij PMA | juli 2013
© Annemarie, 28 september 2013
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER
Dealey Plaza ‘s-Gravenhage
Jos de Gruiter
‘Uitgezakte bleke lijven die onhandig langs elkaar wrijven, gezichten die elkaar niet zoeken, maar nadrukkelijk ontwijken: het is geen mooi beeld. Vergeet het, maar onthoud de kern: wat begon met een bits ’Wat doe je’, overging in een afgemeten ‘Rinus, laat dat!’ en eindigde met een venijnig ‘Klaar?’ bleek achteraf de treurige conceptie van Maas. Ongewild, onbedoeld, onverwacht. Ongevraagd ook. De voorhoede van een liefdeloos en kommervol bestaan.’
Het is 1951, Maas Minderman wordt geboren, ondanks zijn moeder Commerina. Tegenslagen, vernederingen en ongelukkige gebeurtenissen worden zijn deel, zelfs zijn naam is een ongelukje. Terwijl hij de haat van zijn moeder moet verdragen, en de onverschilligheid van zijn vader, is de enige die hem wil, zijn oudere broer Abe die hem wel wil leren voetballen. Maar als Maas ouder wordt en de liefde ( nou ja...) in zijn leven komt, heeft hij vanzelf minder aandacht voor zijn broer. En Abe laat hem dan ook vallen.
Maas sukkelt door het leven, weet onder dienst uit te komen, heeft het ene baantje na het andere, zonder zijn droom - onderzoeksjournalist worden - waar te kunnen maken. Hij heeft niet de juiste opleiding, en blijft tegen onwil en tegenslag aanlopen.
Zijn liefdeloze huwelijk (‘ze hadden allemaal gefigureerd in een toneelstuk dat Het huwelijk van Bertha en Maas heette’) heeft geen schijn van kans, en als Bertha het geluk vindt bij een onduidelijke goeroe, is het over en uit. Maas komt alleen op een kamertje terecht: geen vrouw, geen baan, geen geld – want hoge alimentatie. De neerwaartse spiraal begint. Het stemmetje in zijn hoofd wordt steeds duidelijker. Hij geeft hem zelfs een naam: Emile.
‘Daar zit je dan, Maas.’ confronteerde Emile hem op zulke momenten met zijn genante positie. ‘Een man van meer dan vijftig jaar, huis vrouw en kinderen kwijt, je leeft in een kamer van drie bij vier meter, en je houdt je schuil voor een eenzame vrouw die een praatje wil maken. Je leven is wel een puinhoop geworden, vind je niet?’
Dealy Plaza is het plein waar Kennedy de dood vond. ‘Daar gebeurde het. Niemand zag Oswald staan. Zijn moeder negeerde hem, het leger moest hem niet en geen enkele werkgever was geïnteresseerd in zijn talenten.’ Oswald wilde laten zien dat hij bestond. Maas moet dat ook laten zien.
Waar aanvankelijk enige sympathie voor de hoofdpersoon prima mogelijk is, verlies je dat als steeds Emiles invloed toeneemt. Niet dat je als lezer een oplossing zou kunnen bedenken om hem uit deze onuitwarbare kluwen te krijgen. Maar de schrijver heeft nog wel een klein verrassinkje in petto!
Het is een verhaal dat je in zijn ban houdt tot de laatste pagina. Jos de Gruiter past leuke trucjes toe om dat te bereiken, en weet alle losse eindjes weer samen te breien: de onverwacht opduikende nieuwe personages en de cursiefjes boven de verschillende hoofdstukken: het is niet zomaar. Ook de naamgeving is bijzonder: Maas Minderman is er een, en de naam van zijn moeder. Maar dan zijn er nog de klokkenluider Babette Degenhard; Joris Streefkerk, Maas’ grote vijand; Bertha’s gereformeerde vader: Regtop en nog meer.
De sfeer van de jaren zeventig, overgaand in de moderne tijd; de flitsende dialogen, de humor en het dramatische aspect, dat alles in een psychologisch jasje, met wat steken onder water richting de advocatuur: het boeit al die vijfhonderdzevenenvijftig pagina’s lang. Heerlijk!
ISBN 9789059084575 | Paperback | 550 pagina's | Pma | juni 2012
© Marjo, 17 november 2012
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER
Dealey Plaza ‘s-Gravenhage
Jos de Gruiter
“Misschien fiets ik wel achter het leven zelf aan. Ik wil leven, maar ik red het niet. Ik wil meedoen met de anderen, ik wil dat ze me accepteren, maar het lukt me niet.”
Bovenstaande onthulling doet Maas Minderman aan zijn psycholoog, die hij neerbuigend en volhardend Schrimp blijft noemen. Maas is een moeilijke man en het is voor anderen vrijwel onmogelijk om sympathie voor hem op te vatten. Sommigen zijn echter goed van hart. Zij blijven proberen om Maas hartelijk te bejegenen en springen zelfs voor hem in de bres. Waardering van Maas zullen deze goedzakken niet krijgen. Maas voelt zich altijd tekortgedaan en hij loopt over van zelfmedelijden.
Maas is een nakomertje. Een ongewenst nakomertje. Vader drong zich in een dronken bui aan moeder op met Maas als resultaat. Moeder heeft het vader nooit vergeven en was niet in staat om haar jongste zoon een liefdevolle jeugd te bieden. Op Maas na heeft iedereen in het gezin de oorlog meegemaakt. Dat schept een band. Maas voelt zich een buitenstaander. Maas voelt zich altijd een outsider en beseft niet dat zijn eenzaamheid een rechtstreeks resultaat is van zijn immer onvriendelijke, betweterige en egoïstische houding. Steeds opnieuw ervaart Maas het gevoel dat hem groot onrecht wordt aangedaan. Maas groeit op tot een contactarme, narcistische, luie en zonderlinge jonge man. De weinige vriendschappen die hij aangaat houden geen stand. Banen komen en gaan. Wonder boven wonder trouwt hij en krijgen hij en zijn vrouw Bertha drie kinderen.
Helaas blijkt het huwelijk met Bertha ook niet tegen het onaangename karakter van Maas bestand. Bovendien begint Maas steeds vreemder gedrag te vertonen. Het stemmetje dat aanvankelijk zachtjes zeurde in zijn hoofd groeit uit tot een nadrukkelijk aanwezig stemgeluid. Uiteindelijk ontstaat Emile. Emile en Maas leven in hetzelfde lichaam en communiceren doorlopend met elkaar. Emile springt voor Maas in de bres. Hij komt voor hem op. Emile zegt en doet dingen die Maas zelf niet zou durven. Al snel neemt Emile de overhand en neemt hij beslissingen voor Maas. Maas verliest grip op de realiteit, beseft niet dat mensen hem bevreemd aankijken wanneer hij babbelend met Emile over straat loopt. Emile zint op wraak en focust zijn aandacht op een oud-werkgever van Maas. Deze nietsvermoedende man moet boeten voor al het leed dat Maas is aangedaan.
Het leven van Maas Minderman wordt van geboorte tot dood beschreven. Hoe komt het dat Maas zo moeilijk in elkaar zit? Is Maas het slachtoffer van een slechte jeugd? Van een liefdeloze opvoeding? Of is Maas gewoonweg geboren met een bijzonder naar karakter? Maas zelf vindt dat het altijd aan een ander ligt. Nooit neemt hij verantwoordelijkheid voor zijn daden en zijn gedrag. Het is boeiend om te lezen hoe hij elke situatie naar zijn hand buigt. Hoe hij zichzelf altijd in het middelpunt weet te plaatsen en hoe hij keer op keer problemen over zich afroept. Maas heeft zijn ellende aan zichzelf te danken maar dat zal hij zich nooit beseffen. En dan is er nog Emile. Is Emile het resultaat van een traumatische ervaring? Volgens Emile heeft Maas een bepaalde gebeurtenis verdrongen. Kan dat waar zijn? Is Maas dan toch een slachtoffer? In ieder geval is hij de dupe van zijn hypochondrische en barse zelf.
Het verhaal van Maas is geen vrolijk verhaal. Toch weet de auteur het allemaal met een knipoog te brengen. Het is dan ook geen zware kost. Het domme en kortzichtige gedrag van Maas wordt met milde spot beschreven. Soms worden er onverwachte sprongen in de tijd gemaakt. Af en toe wijdt de auteur iets te lang uit over een onderwerp maar dat is niet storend.
Jos de Gruiter schreef eerder al een aantal non-fictie boeken. Dealey Plaza ’s-Gravenhage is zijn romandebuut. Ik vind het sterk geschreven en van hoge kwaliteit. Maas Minderman is een opmerkelijk, triest persoon en het is een bijzondere ervaring om de wereld door zijn ogen te aanschouwen.
ISBN 9789078840312 | Paperback | 556 pagina’s | Uitgeverij PMA | juni 2012
© Annemarie, 6 oktober 2012
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER
