Het recht op terugkeer

Zal dit boek de Libris prijs winnen? Het is een actueel onderwerp, en het schijnt dat sommige juryleden dat wensen. Maar ik vind het eigenlijk helemaal niet zo'n denderend boek.

Het recht op terugkeer: joden hadden het recht van terugkeer, in 1948, naar een staat waaruit ze ooit verdreven werden, waardoor de Palestijnen plaats moesten maken. Gevolg: nu, in 2024, hebben de Palestijnen recht op terugkeer.
In die tijd speelt het grootste gedeelte van het verhaal. Een toekomstroman, waarin de staat Israël teruggebracht is tot een klein staatje, met als belangrijkste stad Tel Aviv. Jerusalem is Palestijns. Hoofdpersoon is Bram Mannheim, een joodse man die samen met compagnon Ikki Peisman kantoor houdt in Tel Aviv. Ze sporen verdwenen kinderen op, met wisselend succes. Het belangrijkste motief voor Mannheim om zich hiermee bezig te houden, is de verdwijning, jaren geleden, van zijn eigen zoontje Bennie. Ten tijde van die verdwijning woonde hij met vrouw en kind tijdelijk in Amerika. Die gebeurtenis, die zijn leven als wetenschapper kapot gemaakt heeft, is zijn drijfveer, want hij gelooft eigenlijk niet dat zijn zoon dood is. Ook al heeft hij een soort afronding bewerkstelligd. Natuurlijk blijkt hij gelijk te hebben, maar het hoe en waarom moet de lezer langzaam ontdekken. Dat is echter het verhaal, een thrillerachtig verhaal waaraan de Winter zijn thema ophangt: hij laat zijn personages zeggen dat praten met je vijanden geen enkele zin heeft:

" je sluit geen vrede met je vijanden. Je vermorzelt ze. Dat doe je met vijanden. Waar haal je de krankjorume gedachte vandaan dat je met de Arabieren vrede kunt sluiten? Vrede met Arabieren is niets anders dan uitstel van executie."

De joden in dit verhaal zijn altijd maar het doelwit van de Arabieren, zij worden gedwongen te vertrekken. Zij zijn slachtoffer, nooit dader. Het duidelijke standpunt van Leon de Winter. Dat is helemaal helder, maar ik vind het verhaal nogal eens warrig, de Winter gooit de verschillende perioden van Mannheims leven nogal door elkaar. Zo blijf je vaak met allerlei vragen zitten, die pas veel later beantwoord worden. Ik heb ook niets met numeristiek, die de Winter zijn hoofdpersoon laat gebruiken als hij zijn zoon probeert te vinden in een waanzinnige zoektocht. En ik vind zijn toekomstbeeld niet echt overtuigend. Het gemak dient de schrijver: als het leuk uitkomt, is de techniek tot grote hoogte gestegen, maar op het politieke vlak is er weinig veranderd. Het geheel is niet echt geloofwaardig.
Niettemin is het een roman die toch wel blijft hangen. Al is het maar om je eigen ideeën op dit vlak te toetsen aan de mening van de Winter.

ISBN 9789023414469 | Paperback | De Bezige Bij | juni 2008

© Marjo, maart 2009

Lees de reacties op het forum, klik HIER