Tikkop
Adriaan van Dis

Mulder, een Nederlander, gaat op visite bij een oude vriend in Zuid-Afrika. Deze vriend, de Zuid-Afrikaanse Donald, kent hij nog van vroeger. Ze zaten toen beide in Parijs bij een verzetsbeweging tegen de Apartheid. Mulder weet er allemaal het fijne niet meer van want zijn geheugen is aangetast door twee beroertes.

In Zuid-Afrika aangekomen wacht hem een desillusie. Sinds de afschaffing van de Apartheid is het land niet geworden wat Mulder ervan had verwacht. Mulder kan niet gezellig logeren in een knus dorpje. Hij kan geen boodschappen doen in de lokale winkeltjes of gemoedelijk rondstruinen terwijl blank en zwart in harmonie met elkaar omgaan. Zo is het niet. De blanken wonen hoog en droog heuvelopwaarts terwijl de zwarte vissers in modderige en armoedige huisjes vlak aan zee leven. Nog steeds gescheiden van elkaar. Er is veel corruptie waardoor de vissers een schamel bestaan moeten leiden. Er is onvrede en frustratie en de blanken leven uit veiligheidsoverwegingen min of meer opgesloten. Hun huizen luxueuze forten.
Veel visserskinderen zijn verslaafd aan tik, Crystal Meth. Dit wordt op schoolpleinen uitgedeeld en de jeugd valt eraan ten prooi. Zoals buurvrouw Stienie zegt: “Tik vreet je hersens weg. Je geheugen. Je gevoel. Je geweten”.

Donald neemt Mulder mee op een “geheugenreis”. Locaties bekend uit vroegere tijden worden bezocht en herinneringen worden opgehaald. Mulder blijkt zich eigenlijk nog heel veel te herinneren. Heeft hij daadwerkelijk ernstige geheugenproblemen of worstelt Mulder met zijn verleden en probeert hij er gewoon zo min mogelijk aan te denken? Mulder heeft goed willen doen maar twijfelt ook aan zijn beweegredenen. Was hij nu echt een verzetsman in hart en nieren of een hopeloos verliefde jongeman die zich door zijn liefje mee liet slepen?

Donald heeft het ook moeilijk. Zijn vrouw is weer eens vertrokken naar haar thuisland Frankrijk. Het huwelijk loopt stroef. Hij probeert zich als een soort raadsman en helper voor de zwarte bevolking op te stellen maar loopt tegen een muur van onwil aan. Het ene moment lijkt hij door te dringen tot de vissers, het volgende moment keert men hem de rug toe. Hij vindt het zwaar maar kan het niet loslaten. Hij moet blijven proberen. In een poging te doen wat goed is bekommert hij zich om een jongen die verslaafd is aan tik. Omdat eerdere hulppogingen zijn mislukt besluit Donald de knul in huis te nemen en hem persoonlijk te helpen met afkicken.Waarom deze jongen? Er zijn er immers zoveel. Is het een daad uit naastenliefde of een poging tot het vinden van gemoedsrust? Een poging tot het sussen van schuldgevoelens die altijd aanwezig zijn? Donald wordt achtervolgd door zijn verleden. Zijn vader was een belangrijk politicus en  pro-Apartheid. Donald heeft zich als jongeman afgezet tegen zijn vader en zijn manier van denken en dat is wellicht de oorzaak van zijn innerlijke onrust. Het lijkt alsof Donald twijfelt aan zichzelf. Is hij nu echt een weldoener en een goed mens of komt alles voort uit de koppigheid van een jongvolwassene tegen zijn vader?

Een erg mooi en indrukwekkend boek dat ons een kijkje gunt in het Zuid-Afrika zoals het is na de afschaffing van de Apartheid. Het laat zien dat het streven naar een ideaalbeeld een teleurstellend resultaat kan opleveren. Want mensen met tegenovergestelde belangen hebben nu eenmaal ook tegenovergestelde idealen. En een mens kan nu eenmaal niet gedwongen worden zijn bestaan te veranderen. Mensen blijven mensen met hun eigen wil en hun eigen mening.

En is er wel hulp nodig? Is de aangeboden hulp wel de juiste? Wat als iemand geen hulp wil? Moet deze dan opgedrongen worden? Aansluitend aan deze gedachten rijst de vraag waarom wij eigenlijk zo graag onze medemens helpen. Is dat puur uit goedheid of proberen we ons er zelf beter door te voelen? Uit een soort egoïsme dus. En wat is het juiste ideaal? Diepe levensvragen borrelen op. Een pasklaar antwoord is er niet.

Dit prachtig geschreven boek heeft me aan het denken gezet. Zo gemakkelijk is het nog niet om datgeen te doen wat juist is. Want wat in jouw ogen goed is kan naar de mening van een ander fout zijn en vice versa.

ISBN: 9789045702445 | paperback | 221 pagina’s  | Uitgeverij Augustus | september 2010

© Annemarie, 21 augustus 2011

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER